Pirotski kej sagrađen kao odbrana od poplava, sada oaza u centru grada

Ove godine obeleženo je 95 godina od izgradnje i formiranja pirotskog keja koji je zaštitni znak Pirota, a za njegovu izgradnju najzaslužniji je bio rođeni Užičanin i profesor fizike u pirotskoj Gimnaziji Velimir Vukićević. Da bi dobio današnji izgled potrudio se 1933. godine tadašnji predsednik Opštine Svetozar Misirlić na čiju inicijativu je zasađeno drveće na vrhu nasipa koje je lično zalivao.

Zaštitni znak Pirota i ponos svih Piroćanaca sagrađen je iz nužde. Svaki put nakon velikih kiša, Nišava bi se izlivala i najviše bi poplavila tijabarski deo grada koji je nešto niži od pazarskog. Regulacija korita je bilo jedino rešenje, a nakon velike poplave iz 1922. godine pristupilo se izgradnji.

Kej je počeo da se gradi 1923. godine, na inicijativu tadašnjeg ministra pošte i telegrafa, koji je ujedno bio i profesor u pirotskoj Gimnaziji Velimira Vukićevića. Izlivanje Nišave, pogotovo na desnoj obali je bio razlog da se podigne bedem koji će kasnije postati kej – kažu u Istorijskom arhivu Pirota.

Rođeni Užičanin Vukićević je od 1906. počeo da radi kao profesor fizike u Pirotu, odakle je i počeo svoju političku karijeru, najpre kao poslanik Pirotskog okruga, a kasnije i kao ministar građevine, a potom i pošte i telegrafa.

Kratko je bio i predsednik Vlade, a nakon početka izgradnje keja, postojala je inicijativa opštinske vlasti da se kej nazove po njemu, bila je i odluka, ali taj naziv nikad nije zvanično usvojen. Postoje neke naznake da se danas to ispravi i da se kej zvanično nazove Veljin kej, ali je za sada to daleko od realizacije – kažu u Arhivu.

Sađenje lipa na nasipima

U gradnji keja učestvovali su meštani, oni imućniji trgovci i zanatlije dali su priloge za izgradnju, a drugi su pomagali u radovima. Gradnja keja odvijala se u etapama, a sledeća značajna godina bila je 1933. kada su zasađene lipe na nasipu. Tada je dobio pravu formu keja, kakvu ima danas.

Lipe su zasađene u vreme kada je predsednik Opštine bio Svetozar Misirlić, te se njegovo ime vezuje za današnji izgled keja. Stariji Piroćanci se sećaju da je sa svojom ženom svako veče zalivao drveće zahvatajući vodu iz Nišave – kažu u Arhivu.

Istoričarka Radnila Vlatković kaže da je u sadnji i zalivanju lipa učestvovao i ondašnji sajdžija i juvelir Božidar Mišić. Lipe se nalaze i na levoj i desnoj obali Nišave u 2 reda, a između njih je danas uređeno šetalište.

Sa regulacijom se krenulo još 1900. godine, a plan regulacije je napravio izvesni inženjer Matejić. Malo je poznato i gotovo nigde nije zapisano da je Mišić svakog dana nakon zatvaranja radnje odlazio i iz jezera kraj današnjeg stadiona zahvatao vodu i zalivao tek zasađene lipe – kaže Vlatkovićeva.

Početkom ovog veka Kej je dodatno sređen, šetališta su popločana kaldrmom koja je vađena iz ulice Nikole Pašića. Ulica je asfaltirana, a kaldrma iskorišćena za ulepšavanje keja koji je i osvetljen i predstavlja omiljeno šetalište svih Piroćanaca.

Kej bez betona

Za razliku od drugih krajeva u Srbiji i na Balkanu, ovaj u Pirotu odlikuje prirodni izgled. U samom centru grada je ogromna zelena površina koja je pogodna za šetnju, trčanje i igranje dece.

Uređene su trim staze za rekreativce, ali njih koriste i pirotski sportisti koji neretko kondicione pripreme počinju upravo na keju. Staze su različitih dužina sa urađenim metražama i stanicama za vežbanje, sa vratilima, klupama i gredama.

Kej je trenutno dugačak oko 1,5 km, a namera Grada je da se dodatno uredi i poveća, kažu u Turističkoj organizaciji.

Ove jeseni urađeno je dodatno pošumljavanje između Golemog mosta i Gazele, a u planu za narednu godinu je da se on dodatno proširi kod Železničkog mosta, ali i kod gradskog kupališta, te bi sa tim proširenjem dostigao dužinu od oko 3 km.