Od 1.500 ulica Niša tek pedesetak nosi imena heroina, umetnica i drugih žena

Svega nekoliko ulica u Nišu nosi ime čuvenih carica i kneginja, ali ima onih koje su posvećene manje i više poznatim heroinama poginulim u borbama, streljanim ili mučenim u ratovima tokom 20. veka. Od ukupno 1.463 ulice, tek 50 nosi imena žena, kej u centru grada je nazvan po organizaciji Kolo srpskih sestara, dok se ulica u Naselju Ratko Jović zove po Međunarodnom prazniku žena – 8. mart. Niš ima i jedno naselje nazvano po ženi, pa je na izlazu iz grada kod KPZ-a blok zgrada nazvan Milka Protić.

Ulica Kneginje Ljubice kod Ureda je verovatno najpoznatija i saobraćajno najfrekventnija ulica koja nosi ime žene, i to one koja je bila venčana za Miloša Obrenovića. Podatke o nazivima ulica u Nišu prikupili su Živojin Stanisavljević i Milan Dimitrijević i objavili je u knjizi Ulice i trgovi grada Niša.

Od onih navedenih u knjizi, među poznatijim i frekventnijim je i Ulica Nade Tomić u centru, nazvana po čuvenoj borkinji koja je uspela da pobegne iz logora „12. februar“, i to ne tokom čuvenog bekstva, već pojedinačnog koga je izvela upravo sa Milkom Protić. Ipak, brzo je uhvaćena i streljana krajem 1942. godine, nakon više hapšenja i izbegavanja hapšenja. Heroina Drugog svetskog rata, koja je bila u skojevskom rukovodstvu Niša, inače je izvodila razne akcije, angažujući i svoju porodicu.

U Nišu su ulicu dobile i narodni heroj Aneta Andrejević, umetnica Beta Vukanović, kao i Branka Đorđević, niška slikarka koja je živela do 2008. godine. Kako se navodi u knizi Ulice i trgovi grada Niša po Đorđevićevoj se od 2013. zove ulica u Niškoj Banji. Kako navode autori, tokom života je ova slikarka predavala umetnost i nacrtnu geometriju u Tehničkoj školi, a dobila je titulu počasnog doktora umetnosti i veliku zlatnu medalju za životno delo Međunarodne akademije savremene umetnosti Univerziteta u Belgiji. 2004. sledi i visoko zvanje – Ambasador umetnosti.

Ulicu u Nišu, prema planovima, ima i dugogodišja predsednica Saveta za bornu protiv korupcije koja je preminula 2012. Verica Barać. Ova ulica trebalo bi da se nađe u naselju Branko Bjegović, a zasad je samo na katastarskim parcelama. Od 2017. jedna ulica u Crvenom Krstu se zove po nekadašnjoj predsednici ove opštine, lekarki i radikalki Lelici Kostić.

U kući Dobrile Trajković u Nišu održavali su se sastanci i skrivali partizanski komunistički aktivisti, te je ona streljana na Bubnju. Zbog svoje žrtve ova domaćica dobila je kratku ulicu u centru grada, pored škole „Vožd Karađorđe“.

---

Mnoge revolucionarke i u stambenim blokovima, daleko od centra Niša

Osim velike srpske pesnikinje i pripovedačice Desanke Maksimović, Niš je jednu ulicu i to u Duvaništu posvetio i Gordani Todorović koja je rođena u Draincu kod Svrljiga, a pisala je poeziju. Od Nišave do Šumatovačke nalazi se ulica koja nosi ime prve žene putopisca u srpskoj književnosti – Jelene Dimitrijević. Bavila se i slikarstvom, a njen spomenik stoji i u Tvrđavi.

Uličica na Panteleju nosi ime Zagorke Nikolić, koja je, kako se navodi, jedina žena iz Gornjeg Matejevca stradala u Drugom svetskom ratu.

Učestvovala je u pružanju pomoći narodnom heroju Konradu Žilniku i Ozrenskom partizanskom odredu u toku NOB, a ubijena je u odmazdi 1944 – navodi se.

Zagorka Tošić, profesorka iz Niša koja je streljana na Bubnju takođe 1944, ima malu ulicu u ovom naselju, dok je Zdravki Vučković radnici Ureda za osiguranje radnika u Nišu, čija je kuća bila mesto ilegalnih sastanaka zbog čega je bila mučena i streljana na Bubnju, posvećena ulica na Paliluli.

Još jedna ulica u Duvaništu nazvana je po niškoj učiteljici Jeleni Glavaški koja je streljana na Bubnju. Na ovaj način i u istom delu Niša počast je odata i Jelki Radulović, radnici farbrike duvana, rodom iz Aleksinca, koja je uhapšena kao saradnica Ozrenskog odreda i streljana 1942. na Bubnju. U Duvaništu postoji i ulica nazvana po revolucionarki i članici SKOJ-a Veri Blagojević.

Heroina balkanskih i prvog svetaskog rata Milunka Savić dobila je ulicu kod Vojničkog groblja na Delijskom visu.

Ova učesnica proboja Solunskog fronta odlikovana je sa dve Karađorđeve zvezde sa mačevima i medaljom Miloš Obilić, kao i francuskim ordenom Ratnog krsta sa zlatnom palmom – navodi se u knjizi.

Sestre Baković po kojima je imenovana ulica kod Čaira – Zdenka i Rajna su umrle u NOB-u u Zagrebu, jedna u borbi, a druga od posledica mučenja od strane ustaša.

Čuvena Ledi Pedžet dobila je ulicu na Panteleju, u blizini Engleskog doma, koga je osnovala kao Dom za srpsku ratnu siročad. Bila je jedna od najvećih prijatelja srpskog naroda, jer se u balkanskim i Prvom svetskom ratu posvetila brizi o drugima i bila dobrovoljna bolničarka.

Mileva Marić Ajnštajn, matematičarka iz Titela verovatno najpoznatija po tome što je bila žena naučnika i nobelovca Alberta Ajnštajna, ima ulicu u Donjoj Vrežini koja se upravo sastavlja sa Ajnštajnovom ulicom.

Slikarki i osnivačici Sićevačke likovne kolinije Nadeždi Petrović posvećena je uličica u Donjoj Vrežini, a njen spomenik inače stoji na keju u centru Niša.

Ulicu na Paliluli ima čak i Zona Zamfirova, a tu je i Zonina ulica, obe nazvane po liku iz priče Stevana Sremca. Po simbolu vernosti i humanosti iz narodnih pesama kosovskog ciklusa – Kosovki devojci, takođe je nazvana ulica na Panteleju.

---

U Brzom Brodu ulica posvećena Nišlijki poginuloj tokom NATO bombardovanja

Medicinska sestra i humanitarna radnica Slađana Stanković koja je rođena u Nišu 1964. godine, dobila je ulicu u Brzom Brodu. Kako se navodi, umrla je na putu za prizrensku bolnicu, teško ranjena kada je na sanitet Crvenog krsta pala granata ispaljena sa teritorije Albanije. Ona je u vozilo smeštala ranjenog policajca i rezerviste, što se dogodilo 5. juna 1999. Inače, dobrovoljno se prijavila u vojsku početkom bombardovanja i bila je raspoređena u ratnu jedinicu Prizren.

Ulice u Nišu nose i imena Dragice Žarković, Drinke Pavlović, Đuke Dinić, Žanke Stokić, Žarka i Jelene Joković, Isidore Sekulić, Jelene Ćetković, Kneginje Milice, Lele Popović Tanje, Ljubice Luković, Majke Jevrosime, Marije Bursać, Milene Pavlović Barili, Mire Alečković, Monahinje Jefimije, Nade Dimić, Olge Ilić, Olivere Jocić, Presvete Bogorodice, Radmile Kovačević, Radmile Savićević, Svete Petke, carice Jelene, carice Milice i carice Teodore.