80 godina od prvog komercijalnog leta iz Niša

Na današnji dan 1935. godine prva nacionalna avio-kompanija "Aeroput" uvrstila je i Niš u svoj red letanja, i to na međunarodnoj liniji koja je povezivala Srbiju, Makedoniju i Grčku.

Avion "Aeroput"-a tipa "Spartan" registarske oznake YU-SAP koji je nazvan "Niš" (izvor: aeropoxy.wordpress.com)Tada je, kako u knjizi "Sto godina srpske avijatike u Nišu" pišu Milorad Petković i Dušan Senćanski, niški aerodrom kod Medoševca prvi put uvršten u redovnu liniju Beograd - Niš - Skoplje - Bitolj - Solun.

Ona se, prema podacima do kojih su došli ovi autori, obavljala u letnjoj sezoni od maja do kraja oktobra novim tromotornim avionima tipa "Spartan kruzer II" i čak i tada izuzetno starim jednomotornim avionima tipa "Potez 29-2".

Retko ko u Nišu zna da je treći avion "Aeroput"-a tipa "Spartan" registarske oznake YU-SAP poneo naziv "Niš".

Red letenja "Aeroputa" 1935. godine i na stranim jezicima (Izvor: pinterest.com)Ovaj grad, koji se brzo razvijao kao trgovački i industrijsko-privredni centar, imao je potrebu za bržim i savremenijim prevozom. Interesovanja je bilo i iz drugih većih centara tadašnje Jugoslavije da se u njega dođe za što manje vremena. Niš je imao i važan uslov koji je to omogućavao - vojni aerodrom još od 1912. godine koji je, istini za volju, deset godina posle inicijative iz Ministarstva trgovine i industrije osposobljen i prilagođen i za civilni avio-saobraćaj.

Petković i Senćanski pozivaju se na autorski tekst Đorđa Stamenkovića “Prva nebeska krštenja” objavljen u "Narodnim novinama" 1988. godine i pišu:

Veliki doprinos razvoju civilnog vazdušnog saobraćaja u Nišu dao je Dragoljub H. Nešić - Žabota, trgovac i rezervni vazduhoplovni poručnik, koji je postavljen za prvog šefa niškog centra "Aeroput"-a.

"Isto kao i drugim prevozom, ali traje mnogo kraće"

Put od Beograda do Niša 1935. godine trajao je 1,25 časa (izvor: "Sto godina srpske avijatike u Nišu")Autori knjige pišu da je zahvaljujući ovom čoveku već 15. maja 1935. štampan redak letak koji je pozivao Nišlije "da lete i putuju avionom" na kome je pisalo i da "autobus za aerodrom polazi od "Park-hotela" za Beograd u 6:30, a za Skoplje u 16:30 časova. Poslovnica "Aeroput"-a nalazila se u Obrenovićevoj 35, na mestu današnje banke.

Naredne godine iz Niša se letelo za Beograd i Skoplje. U Godišnjaku jugoslovenskog vazduhoplovstva ostalo je zabeleženo da je 1936. godine bilo više putnika na linijima Niš - Beograd i Beograd - Niš, nego na linijma iz Niša do Skoplja i obrnuto.

Nacionalni avio-prevoznik je 1939. godine ponovo u svoju mrežu linija uvrstio Niš na redovnoj liniji Beograd - Niš - Skoplje sa čime je nastavljeno i naredne godine. Jedan od najzaslužnijih za to što je Niš tada stavljen na mapu linija "Aeroput"-a, prema knjizi "Sto godina srpske avijatike" bio je i najpoznatiji Nišlija i predsednik Vlade Kraljevine Jugoslavije Dragiša Cvetković.

Razglednica štampana povodom uspostavljanja sezonske linije Niš - Tivat (izvor: delcampe.net)

Tri decenije čekanja na nove avio-linije

Narednih godina usledio je prekid razvoja civilnog vazdušnog saobraćaja na čitavoj teritoriji Kraljevine Jugoslavije zbog II svetskog rata.

Niš je tek posle 30 godina, tačnije u leto 1971. godine ponovo uvršten u red letenja sada već nove nacionalne avio-kompanije "JAT". Čarter letovi ka Tivtu i Splitu obavljeni su avionima tipa "Convair" CV-440.

Imala sam tu čast da 1971. letim za Split. Imala sam samo 7 godina - ostavila je Vesna Nikolić komentar ispod fotografije aviona na ovom letu na "Fejsbuku".

Pozitivni rezultati čarter letova, naterali su tadašnje čelnike grada da na niškoj Skupštini 1972. godine oforme preduzeće u vazdušnom saobraćaju u izgradnji - "Aerodrom Niš" u Nišu.

Te godine su rekonstruisane pista i platforma za parkiranje aviona.

Već naredne godine sa vojnog aerodroma obavljani su sezonski letovi za Tivat i Split, a zatim i za Dubrovnik. U saradnji sa "JAT"-om niški aerodrom koristila je i zagrebačka avio-kompanija ,,Pan Adria" koja je 1975. godine letela na linijama Beograd - Mostar - Niš - Tivat, Split - Niš, Skoplje - Niš - Zagreb i Skoplje - Niš - Beograd - Titograd - Tivat.

Prvo sletanja aviona JAT-a na svečanom otvaranju niškog aerodroma 1986.godine (foto: niški aerodrom; arhiva) Sa civilnim aerodromom došli i problemi

U narednim godinama dolazi do zamiranja civilnog vazdušnog saobraćaja u Nišu sve do svečanog otvaranja civilnog aerodroma Niš 1986. godine sletanjem prvog aviona "JAT"-a iz Beograda.

Od tada niški aerodrom do danas se suočavao sa poteškoćama u funkcionisanju, odnosno nemogućnosti da postane aerodrom sa redovnim redom letenja, iako su ga koristile mnoge svetski poznate avio-kompanije iz Evrope poput "Adria Airways", "Lufthansa", "Montenegro Airlines", "TWA", "Crossair", "Belavia", "Olimpic Airways"...

Krajem prošle godine Aerodrom Niš prvi put je potpisao ugovor sa niskotarifnom avio-kompanijom “Wizz Air”, koja će sredinom godine započeti letove ka Bazelu i Malmeu.