Božić - najveći i najradosniji hrišćanski praznik

Pravoslavni vernici 7. januara proslavljaju Božić - rođenje Isusa Hrista, praznik koji se smatra jednim od najradosnijih i najvećih hrišćanskih praznika. Proslavljanje Božića počinje od Badnjeg dana kada se badnjak unosi u kuću, a karakteristični običaji na ovaj dan, poput slame, Božićne česnice, pečenice, položajnika i svečanog pozdrava “Hristos se rodi - Vaistinu se rodi” su vezani isključivo za ljudsko pouzdanje u Boga.

Nakon četrdesetodnevnog posta, za Božić se priprema bogata trpeza, danas malo svedenija nego nekad, i ceo dan je posvećen slavlju zbog rođenja Isusa Hrista.

Ceo dan je posvećen porodici i slavlju, a jedini gost na današnji dan je položajnik koji se daruje simboličnim poklonima jer je došao u kuću da održi zdravicu.

Običaji vezani za ovaj dan su nastajali generacijama, kaže Protojerej Zoran Filipović, neki su stariji od Božića, neki mlađi, ali su ukorenjeni duboko u pravoslavnom hrišćanstvu.

Za hrišćanina je najvažnije da na Božić bude sa svojom Crkvom na Svetoj liturgiji, da se pričesti Telom i Krvlju Hristovom, te da u sjedinjenju sa Bogom i bližnjima proslavi radost ljubavi Božje prema čoveku. Sve drugo je stvar uslova i mogućnosti. Božić se slavi kod kuće. Naša kuća postaje vitlejemska pećina, u koju ulazi Hristos, prvo badnjakom, a onda našim pričešćem i tako postajemo domaća crkva, crkva u malom. Važno je da svaka kuća i porodica dožive prisustvo Božje među sobom, kroz ljubav, mir i radost praznika, ba bi u istom duhu disala čitave godine i zauvek. Zato ovu tajnu obnavljamo svakog Božića, a njeno ostvarenje pokazuje se svakodnevno, naročito na dan Krsne Slave - kaže Protojerej Filipović.

Božićni običaji su veoma slični u svim krajevima gde Srbi žive, kaže Filipović, a svaka razlika može biti lokalnog karaktera.

Urbanizacijom su pojedini običaji svedeni i pojednostavljeni, a sa pojačanjem uticaja medija, došlo je do značajne homogenizacije. Pored crkvenih službi, posta i pričešća, među Srbima se Božić najavljuje sa više porodičnih praznika - Detinjci, Materice, Varvarice, Oci, zatim su tu i akcije vezane za Tucidan, kada se porodično priprema hrana. Badnji dan sa badnjakom i njegovom simbolikom, Božićna Česnica, Pečenica, položajnik, sve šaroliko i raznoliko, danas malo svedenije nego nekad, ali i dalje vezano isključivo za naše pouzdanje u Boga koji se iz ljubavi prema čoveku rađa kao čovek - kaže Protojerej Filipović.

Prema njegovim rečima Božić je ustanovljen na temelju ranijeg praznika Moćnog Sunca, proslavljanog među paganima posle najkraćeg dana u godini, kada sunce počinje da napreduje i to kao proslavu novog oživljavanja prirode koje se nazire već tada i koje se očekuje.

Hrišćanska vera uputila je vaseljenu na istinsko Sunce Pravde, Gospoda Isusa Hrista, kojim je sunce stvoreno i na taj način preusmerila obožavanje sa tvari na njenog Tvorca. Izmena proslavljanja nije bio čin rušenja jedne kultue i tradicije, već čin koji je ovaj praznik postavio na istinite temelje, osvećujući i upućujući trud onih koji praznuju prema jednom ispravnom cilju - kaže Filipović.

Postoje i brojna verovanja o tome šta se sme, a šta ne sme na ovaj praznik, kao što postoje i mnogi narodni običaji koji u osnovi nemaju ničeg zajedničkog za hrišćanstvom, ali mu opet daju draž i ne oduzimaju ništa od hrišćanske lepote.

Inače, osim u Srbiji, 7. januara se Božić slavi još i u Jerusalimu, na Svetoj Gori, Rusiji, Makedoniji i Gruziji. Katolici i jedan deo pravoslavaca ga proslavljaju 25. decembra.