Prolazak kroz „šuplji kamen“ – običaj iz 19. veka i dalje „živi“ u selu kod Doljevca

Stotine ljudi iz Orljana, okolnih mesta, ali i Niša tradicionalno uoči praznika posvećenom Svetom Jovanu na brdu Kukumiga, u istoimenoj crkvi u četvrak, 6. jula nakon večernje liturgije, prolazilo je kroz “šuplji kamen” koji smatraju svetim mestom. Meštani Orljana kažu da običaj datira iz 19. veka, kao i to da su u vreme SFR Jugoslavije dolazili ljudi iz svih republika.

Sveštenici su čitali molitvu za zdravlje kod “šupljeg kamena”, a običaj je da se poljubi kamen i 3 puta prođe ispod, a mogli su i da osveštaju odeću i brojanice dodirivanjem kamena prilikom prolaza.

Najčešći motiv prolaska kroz “šuplji kamen” je zdravlje, kaže jedan meštanin i dodaje da dolaze ljudi sa različitim problemima, jer postoji verovanje da će “sveti kamen” pomoći.

Dolazim na kamen poslednjih 40 godina. Prvi put su me roditelji doveli zbog zdravlja, preventivno, jer kako su oni govorili “ne može da škodi”. Pamtim period SFR Jugoslavije kada ste ovde i 6. i 7. jula mogli da vidite tablice iz Ljubljane, Zagreba i ostalih gradova – rekao je Orljančanin.

Porodica iz Merošine, došla je prvi put u Orljane ove godine zbog sina koji neprestano plače, te kažu da se nadaju da će im prolazak ispod kamena pomoći. Iza njih nalazio se mladić iz Niša, koji godinama, takođe dolazi do crkve Svetog Jovana.

Moja majka je iz ovih krajeva i ona je još kao mala dolazila i prenela običaj na nas. Dolazili smo kao deca, a poslednjih godina volim da dođem ranije, prisutvujem liturgiji i odmah nakon toga se provučem ispod kamena, jer već od 20 sati nastane velika gužva – rekao je Nišlija.

Sveštenik iz crkve Svetog Jovana Dragan Stanković istakao je da je u ovom običaju najbitnija molitva, jer se kamen nalazi na mestu gde su monasi bili na iskušenjima, a da je prolazak ispod “šupljeg kamena” simbolični izraz pokajanja, poštovanja i duhovnog preobražaja.

Takođe, pominje da se ispod crkve nalazila isposnica u kamenom udubljenju gde su bili monasi, te da je tadašnji sveštenik iz ljubomore minirao, jer je narod odlazio kod monaha, a ne u crkvu.

Nakon miniranja, tom svešteniku i svima koji su mu pomogli preminula su deca. Pošto su shvatili da su napravili veliku grešku, u znak pokajanja, napravili su dva stubića i preko njega postavili osveštani kamen stene i tako je nastao “šuplji kamen” – rekao je Stanković.

---

Crkvu obnovio vizantijski car Vasilije II u 11. veku

Crkva Svetog Jovana bila je okružena zidinama, kao i tvrđava Korijan, kaže sveštenik Dragan i dodaje da je to bio deo utvrđenja koje je obezbeđivalo put od Niša prema Skoplju, a Stanković pominje da je uz Latinsku crkvu u Matejevcu, crkva Svetog Jovana najstarija crkva u ovom delu Srbije.

Za vreme srpsko-turskog rata crkva je bila zapuštena i zaboravljena, a 1877. godine stradala je topovoskim granatiranjem. Vojnik Živadin, koji tada boravio tu i zavetovao se da će podići crkvu ukoliko preživi. To je učinio i crkva je obnovljena od 1885. do 1892. godine. Dozidao je južni i zapadni deo zida i svodove, te od tada crkva je počela da služi kao parohijska – rekao sveštenik Dragan Stanković.

Sveštenik kaže da se selo Orljane i crkva Svetog Jovana, koja je tada bila posvećena Svetom Nikoli, pominje još u 14. veku u hrisovulju kneza Lazara u manastiru Ravanici pisanoj 1381. godine.

Zbog svog istorijskog, arhitektonskog i verskog značaja crkva Svetog Jovana proglašena je 1948. godine za Kulturno dobro od velikog značaja i uvedena je u centralni registar spomenika kulture Republike Srbije.