Šojka - orijentir Nišlija i najstarija zanatska radnja na Obilićevom vencu

Niš je odvajkada važio za jedan od glavnih trgovinsko-zanatskih centara, a jedna od ulica koja tome svedoči je i Obilićev venac. Bitna saobraćajnica koja povezuje centar grada sa železničkom stanicom i u kojoj se nalazi najstarija zanatska radnja “Šojka”, sada već opšte prihvaćeni orijentir Nišlija i čuvar starih zaboravljenih zanata.

Duh starog Niša, mentalitet Nišlija, izgled čaršije s kraja 19. i početkom prošlog veka, retko koga je ostavio ravnodušnim. Služio je kao inspiracija u mnogim delima, pa se tako našao i u domaćim filmovima, poput Zone Zamfirove, gde su, između ostalog, prikazane i scene zanatlija sa svojim šegrtima i autentični izgledi dućana. Obrisi starog Niša; foto: Privatna arhiva

Takav je bio i Obilićev venac, a sada se duž cele ulice uglavnom nalaze trgovinske radnje, ali su tradicionalne dućane, starogradske kafane, esnafe i bakalnice zamenili uglavnom moderni marketi i prodavnice tehnike, auto-delova i elektronike.

Starih zanata više gotovo da nema, a kakva je atmosfera u zlatno zanatsko doba vladala, prepričava novinar i publicista Ljubiša Sokolović, koji je pisao o starom Nišu.

Još u vreme Turaka, ali i posle oslobođenja, Obilićev venac je bio pun ćepenaka koji su natkrili ulicu zbog čega se zvala pokrivena čaršija. Zanatlije su sedele na poklopcu i radile svoj posao, kao što se može videti u filmu Zona Zamfirova. - objašnjava Sokolović.

U Ulici Obilićev venac, Nišlije nisu samo zalazile zbog trgovine. Bilo je to mesto i gradskih boema, a kao neke od najpoznatijih kafana iz tog vremena, Sokolović izdvaja Šumadiju i Dva Crnogorca. Svraćalo se i na dobru kafu, pa je tako svako mogao da pronađe nešto za svoj užitak, ipak mnogi su pak baš u toj ulici stasali kao majstori.

"Šojka" - jedna od najstarijih zanatskih radnji i porodična tradicija duža od jednog veka

U tek oslobođenom Nišu i sa izgradnjom pruge Beograd - Niš 1884. godine, po kazivanju Sokolovića, došao je veliki broj radnika u potrazi za poslom i učenjem nekoga od zanata, poput kazandžijskog, kojundžijskog ili samardžijskoga, a esnafska udruženja su jačala. Sa izgradnjaom železničke pruge došli su i radnici; foto: www.zeleznicesrbije.com

Nasleđujući zanatski talenat svog oca Mite, dvadesetih godina prošlog veka Đura Nikodijević pokrenuo je sapundžijsku radnju, koja tokom Drugog svetskog rata proširuje svoj asortiman i prelazi u sapundžijsko-voskarsku radnju.

Pored sveća i proizvoda od voska prodavao je i dalje sapune, čak i pastu za obuću, u narodu poznat kao imalin. Posle Drugog svetskog rata radi samo kao svećar, a potomci porodice Nikodijević nastavili su tu tradiciju, i dan danas prodaju voskarske proizvode, ali sapune ne proizvode - kaže Sokolović.

Posao se prenosio sa kolena na koleno; foto: Privatna arhivaRadnja na raskrsnici Jug Bogdanove ulice i Obilićevog venca bila je druga lokacija na kojoj je radnja premeštena i kao takva postala je toliko poznata da Nišlije i dan danas kao orijentaciju za ceo taj kraj kažu “kod Šojke”.

Za to je zaslužno i nekoliko generacija porodice Nikodijević koje su nastavile sa porodičnom tradicijom dužom više od jednog veka.

Aleksandra Nikodijević potomkinja Đure Nikodijevića, kaže da se sigurno pet generacija smenilo u porodičnom biznisu. Želja da nastave tradiciju predaka ih je održala, a promenjen je samo način proizvodnje sveća.

Moj deda i pradeda ručno su pravili slavske sveće metodom nalivanja, na jedan konac se naizmenično nalivao vosak i pošto je proces veoma spor, vremenom je moj otac nabavio mašinu i sada imamo i ručno i mašinsko pravljene sveće - objašnjava Nikodijević.

"Kod Šojke"; foto: Privatna arhivaPrepričava i kazivanja njene bake koja je govorila da je u tom kraju bilo mnogo zanatlija, krznara, kazandžija, ali da je vremenom pored njih, ostala samo još samo zanatska radnja jednog saračlije.

S obizorom da se bave prodajom sveća, kao najizazovniji period u poslovanju “Šojke”, izdvaja komunizam.

Baba mi je pričala da su mušterije u vreme komunizma ulazile na glavna vrata, stavljale sveću u rukav i izlazile na zadnji ulaz kako niko ne bi video da slave slavu. Interesantno je to da pored svega nisu prekidali tradiciju - prepričava ona.

Raspoloženje kakvo je tada vladalo na Obilićevom vencu nije isto, oni koji su željni kafana tamo više ne svraćaju, a stari zanati postali su retkost u toj ulici. Promene su primetne i kada je reč o autentičnoj arhitekturi koja je oštećena tokom Drugog svetskog rata, nebriga prema nasleđu dovela je do toga da se stari Niš vidi samo u obrisima. NI zgrada "Šojke" nije zadržala autentičan izgled; foto: JV/N. V.

Ni kuća na kojoj je voskar Đura okačo tablu sa natpisom "Šojka" nije u istom ruhu, ali ona koja jeste važi za jednu od najpoznatijih zgrada koja je zadržale autentičan izgled, objekat Južnomoravske banke.