Svetski dan turizma - Planinske oaze, živopisne klisure i lekovite banje krase jug Srbije

Priodna bogatsva, spomenci, kulturna zdanja, kao i broja arheološka nalazišta koja krase region nalaze se na turističkoj mapi južne Srbije. Svih pet okruga, pored brojnih sadržaja, nude obilje čistog planinskog vazduha, očuvanu prirodu, čiste reke, izvorišta, zanosne planinske predele ali i banje gde posetioci mogu da provedu kvalitetno vreme sa porodicom ili prijateljima.

Svetski dan turizma obeležava se u celom svetu od 1979. godine kako bi se razvila svest kako o značaju ove delatnosti, tako i o putovanjima.

Poslednjih godina turističke organizacije na jugu nisu se žalile na smanjenje turista, jer je upravo sa pandemijom virus i nemogućnošću putovanja van granice, počela da se javlja potreba za domaćim turizamom, pa su tako mnoge destinacije na jugu zemlje doživele procvat.

Turisti koji su posetili Niš, obično su odlazili iz njega sa pozitivnim utiscima o hrani, gostoprimstu, ali i brojnim spomenicima i znamenitostima koji oslikavaju nišku istoriju. Sićevačka klisura krasi Nišavski okrug; foto: JV/M. Jovanović

Osim toga, za jedan od najposećenijih predela Nišavskog okruga smatra se deo kanjona Nišave, Sićevačka klisura, nadomak Niša.

Tok reke Nišave usekao je čudesnu klisuru između severnih ogranaka Suve planine i južnih padina Svrljiških planina i napravila pravi raj za ljubitelje netaknute prirode, raftinga, alpinizma, planinarenja i paraglajdinga - navode na sajtu Turističke organizacije Niš.

Naizostavan je i istorijski značaj sićevačkih pećina u kojima su pronađeni ostaci stari 500, 300, 100 i 20 hiljada godina.

Pored ove, tu je i Jelašnička klisura koja se nalazi u jugozapadnom delu Suve planine i udaljena je 15 km od centra Niša. Dragulj prirode; foto: Wikimedia/Srđan Mitić

Ovaj prirodni raritet stvorila je Jelašnička reka koja je probila svoj put kroz krečnjačke stene. Na dužini od samo 2 km mogu se videti raznovrsni morfološki oblici, kao i veliki broj endemskih i reliktnih biljnih vrsta. Zbog svoje jedinstvene flore i faune proglašena je za Specijalni rezervat prirode I kategorije - navode iz Turističe organizacije.

Oazu svežeg planinskog vazduha i sunca posetioci mogu naći i u izletištu Bojanine vode, odakle počinju planinarske staze koje vode do predivnih vrhova i grebena Suve planine, kao što su Sokolov kamen, Devojački grob, Mosor i najviši vrh Suve planine - Trem na 1810 metara nadmorske visine.

Lep pogled na Niš i nišku kotlinu turisti mogu ponaći na osmatračnici još jednog izletišta - Kamenički vis koji se nalazi iznad sela Kamenica, po kome je i dobilo ime. Na severnoj strani postoji čuveni Studeni kladenac, jedini izvor na užem području Kameničkog visa.

Ono što posetioci nikako ne treba da zaobiđu je Cerjanska pećina koja je Uredbom Vlade zaštićena i svrstana u prvu kategoriju kao Spomenik prirode sa površinom od 63,96 hektara. Pećinski nakiti; Foto: Vanja Keser

Zaštićeni sistem čine Ponorska pećina Provalija, Ponor Cerjanska Propast, Povremeno sifonsko vrelo kod Kravlja i Kraška jama iznad Kravljanskog vrela.

Sama pećina je bogata nakitom koji se prostire celom njenom dužinom, a kraj Cerjanske pećine još nije otkriven.

Brojnim pećinama bogata je i okolina Svrljiga, pa su tako avanturistima, ali i znatiželjnim gostima na raspolaganju Samar, Prekonoška i Popšička pećina. Svaka od njih ima svoju priču koju oslikavaju živopisne klisure, oaze među stenama i termalne vode.

---

Priroda pirotskog okruga

Planine, čiste reke, jezera, kanjoni, vodopadi i netaknuta priroda, destinacije su koje privlače turiste da posete Pirot i okolinu, a najveće interesovanja turista posledjih godina je za Staru planinu i kanjon reke Jerme. Stara planina i nenja lepota; foto: Jovan Stefanović

Stara planina je doživela procvat za vreme epidemije korona virusa, a njena sela, vrhovi, vodopadi i kanjoni planinskih reka, postali su omiljena mesta brojnih turista iz Srbije i lokalnog gradskog stanovništva, koji traže aktivni odmor.

O tome govori i povećanje broja registrovanih ležaja i noćenja, a kako kaže direktor Turističke organizacije Pirota Bratislav Zlatkov, naročito su sela rapidno rasla po smeštajnim kapacitetima.

Pre desetak godina imali smo 250 ležaja, a sada smo na preko 1.100 i nadamo se da će se taj trend rasta nastaviti. Sada smo na nivou preko 60.000 noćenja, a prošle godine smo imali 55.000 i radi se o legalnim, registrovanim i mimo onih u sivoj i crnoj zoni i onih dnevnih i vikend posetilaca - rekao je Zlatkov.

Popularna su sela Rsovci, Dojkinci, Topli Do, Slavinja, Vlasi i Pakleštica, a vodopadi poput Tupavice, Gornjeg i Donjeg Piljskog, Kaluđerskih skokova, vidikovac Kozji kamen, Slavinjsko grlo ili Zavojsko jezero, privlače najviše posetilaca, avanturista i planinara.

Kanjon reke Jerme koji se nalazi u pirotskom i dimitrovgradskom ataru, takođe je dosta posećen, turiste tamo očekuju brojna izletišta, restorani, etno sela, kao i obližnji planinarski vrhovi na planinama Greben, Vlaške ili planine Ruj.

Dimitrovgradski deo Stare planine takođe privlači brojne turiste, a tu su i Smilovska jezera ili Petrlaška pećina. Suva planina miljenica planinara; foto: Planinarsko društvo "Suva Planina"

Obnovom bazena u Zvonačkoj banji koja se nalazi u opštini Babušnica, dodatno je poraslo interesovanje za Zvonački kraj, kanjon reke Jerme i okolinu, a planina Stol u istoj opštini takođe je na meti ljubitelja aktivnog odmora.

Divljansko jezero, Suva planina i njeni vrhovi, Svrljiške planine i selo Tamjanica poznato po poljima lavande, izdvajaju se iz turističke ponude Bele Palanke, a tu su i druge destinacije koje su posećenije nego ranije.

---

Vučjanka, Babička gora i planina Kukavica krase Jablanički okrug

Iz leskovačke Turističke organizacije predlažu tri nezaobilazne lokacije koje turisti Jablaničkog okruga moraju obići. foto: Turistička organizacija Leskovac

Kao prvu izdvajaju Kanjon reke Vučjanke koja protičući kroz useke, stene i litice planine Kukavice, pravi predivne kanale, slapove i "kazane“.

U kanjonu dugom nekoliko kilometara ima više atraktivnih mesta za kupanje, a u samom središtu smeštena je jedna od najstarijih hidrocentrala na Balkanu, izgrađenu 1903. godine.

Svojom je arhitekturom prirodno uklopljena u okolinu i predstavlja centralno mesto za potencijalni razvoj turizma ovog kraja.

Potez od Leskovca ka Vučju predstavlja područje sažete istorije ovog kraja, sa spomenicima kulture i privredne istorije, kao što su Rudarska crkva sa konakom, prvi muzej tekstilne industrije na Balkanu, a u samom Vučju je čuvena Teokarevićeva vila - nakada vlasništvo predratnog industrijalca koja je nasilno oduzeta posla Drugog svetskog rata - navode iz Turističke organizacije.

Babička gora; foto: Turistička organizacija LeskovacNa samo izlasku iz Vučja, idući uzvodno uz reku, nalaze se i stare vodenice u kojima se još uvek na tradicionalni način melje žito, kao i decenijama unazad.

Za obronke Babičke gore kažu da su neiskorišćena planinska lepotica koja pruža izetno povoljne uslove za razvoj seoskog turizma, a sve zbog bogatstva i raznovrsnosti divljači pogoduju razvoju lova.

Sa obronaka Babičke gore pruža se izuzetan pogled na ''srpske Alpe'' - Suvu planinu, pa može predstavljati polaznu tačku za organizovanje pešačkih planinarskih tura.

Planina Kukavica spada u rodopske planine i nalazi se južno od Leskovca. Najviši vrh je Vlaina na 1442 metara nadmorske visine. Venac svih vrhova, sa dolinom Goleme reke, deli planinu na dva dela - severni na kome nema naselja i južni u čijim se delovima javljaju sela. Planina Kukavica; foto: Turistička organizacija Leskovac

Kukavica je dugo vremena pogranična zona i veoma važno vojno uporište. Danas se na vrhu Vlaina nalazi meteorološka stanica i vojni objekti, a od nekadašnjih rimskih i turskih naseobina je malo šta ostalo.

Sličnu sudbinu kao i hotel na Radan planini, doživeo je i glamurozni planinarski dom na Kukavici, u čijem podnožju se na reci Vučjanka nalazi druga po redu izgrađena hidrocentrala u Srbiji. Dobro očuvana postrojenja još uvek proizvode struju. Iznad centrale se nalazi živopisni kanjon Vučjanke, jedinstveno čudo prirode.

---

Toplica bogata banjama

Puno je razloga da turisti posete Toplički okrug jer u Kuršumliji postoje i tri banje sa termomineralnom vodom, specijalizovane za lečenje raznih bolesti. Prolom banja; foto: JV/LJ. M.

Pored Prolom Banje koja važi za jednu od najponzatijih i najposećenijih u Srbiji, od ove godine je, posle dvadesetak godina pauze, ponovo otvorena i Kuršumlijska Banja koja je jedna od najpoznatijih u bivšoj Jugoslaviji.

Neretko je Lukovska Banja omiljena destinacija turista za odmor, rekreaciju i lečenje.

Kuršumličani se mogu pohvaliti i ponudom jedinstvenog parka prirode Đavolje varoši, koja je česta destinacija kako domaćih, tako i stranih turista.

Lukovska banja; foto: JV/LJ. M. U Kuršumliji ima i nekoliko srednjevekovnih manastira iz doba Nemanjića, a najpoznatiji je manastir Sveti Nikola. Prema zvaničnim podacima Turističke organizacije Kuršumlije, tokom prošle godine taj kraj je obišlo preko 39.000 turista od toga je zabeleženo 223.000 noćenja.

Ove godine, brojke pokazuju da će poseta turista biti veća jer je zabeleženo skoro 41.000 dolazaka i blizu 213.000 noćenja.

Ostale topličke opštine imaju nešto skromniji turistički potencijal - u Blacu je uvek aktuelno paleontološko nalazište "Prebreza", kao i turističko-privredna manifestacije "Dani šljive", koja u nekoliko dana trajanja okupi na desetine hiljada posetilaca iz svih krajeva Srbije.

Iako važi za centar Topličkog okruga, u Prokuplju je turistička ponuda u drugom planu, poslednjih godina potpuno je zapušteno neolitsko selo Pločnik, gde se smatra da su nastali začeci metalurgije, tvrđava na Hisaru, iako je obnovljena prošle godine, potpuno je van funkcije, nedaleko od centra grada nalazi se i turski amam koji je potpuno zapušten.

Prirodni fenomen epigenije na reci Toplici je potpuno nevidljiv za ljude jer je taj deo vodotoka gde reka teče uzvodno gotovo nemoguće i doći jer je zarastao u šiblje. Sem obeležavanja slave i pravoslavne Nove godine u Prokuplju, gotovo i da nema masovnih manifestacija koje bi privukle turiste iz drugih krajeva zemlje i inostranstva.

U Žitorađi turistička ponuda gotovo i da ne postoji, ako se izuzme sporadična organizacija lovnog turizma, gde dolaze lovci, najčešće iz Italije, kako bi lovili sitnu divljač, jerebice i prepelice.

---

Vlasinsko jezero biser Pčinjskog okruga

Vaučeri za putovanja i tranzitni turizam doprineo je sve većoj posećenosti Vranja i njegove okoline. Tako bar kažu iz Turističke organizacije tog grada. Manastir Prohor Pčinjski je, prema predanju, u 11. veku podigao vizantijski car Roman Diogen; foto: JV

Ako govorimo o znamenitostima Pčinjskog okruga, tu nesumljio spada muški Manastir Sveti Prohor Pčinjski koji se nalazi se na šumovitim obroncima planine Kozjak, na levoj obali reke Pčinje, u ataru sela Starac.

Široka prostranstva Besne kobile pod snegom; foto: besnakobila.rsOd prirodnih potencijala iz vranjske Turističke organizacije izdvajaju planinu Besna Kobila koja je bogata rudama i spada u Rodopske planine, odnosno najstarije planinske masive.

Ova planinu krasi preko 700 vrsta biljaka, među kojima je i lekovito, kao i brojne divlje životinje.

S obzirom na to da je veći deo godine prekrivena snegom, uglavno mami zimske turiste koji, osim na stazi, dane provide i Planinarskom domu koji nema tako veliki smeštajni kapacitet, pa oni koji bi više dana proveli na planini, često prenoćišta traže u Vranju ili Vranjskoj Banji. Vranjska banja; foto: I.M.

Upravo za Vranjska Banju, koja inače beleži najmanju statističku posećenost na jugu, iz Turističke organizacije kažu da je u poslednje vreme gotovo uvek smeštajno popunjena.

Tome zasigurno doprinosi očuvana priroda i lekovita izvorišta, ali i planine koje je okružuju.

Poslednjih godina, kako kažu, sve više se javlja interesovanje za noćenje u okolini Vranja, gde postoje i dva seoska turistička domaćinstva u selima Suvi Dol i Korbevac, a kao još jednu atrakciju izdvajaju privatni zoološki vrt u Ćukovcu. Turisti tokom cele godine obilaze Vlasinu; foto: I. M.

Pažnju posetilaca, ističu, najviše privuče brdo Pržar, na kom se nalazi i izletište sa koga se pruža najlepši pogled na čaršiju Bore Stankovića.

Ipak, na oko 60 kilometara od Vranja, nalazi se pravi dragulj prirode - Vlasinsko jezero koje gotovo cele godine prima i ispraća nove goste koji se uglavnom smeštaju u privatnim vikendicama gde provode odmore ili vikende. Vlasina okupana snegom; foto: JV/T. T.

Obavijena snegom i ledenicama, Vlasina tokom hladnijih dana postaje prava zimska lepotica, dok u letnjim periodima privlači sve više ribara, gljivara, travara ali i kupača.

Jezero ima svoja nepokretna, ali i plutajuća ostrva koja su prava atrkacija za turiste, koji za još lepši obilazak Vlasine, mogu iznajmiti i pedaline. Vazdušna banja; foto: JV/T. T.

Vlasinsko jezero često nazivaju i vazdušnom banjom, pa tako ukoliko krene da šetate obalom u ranim jutarnjim časovima, možete sresti mnogo ljudi koji uživaju u isparavanju jezera.

Nažalost, zbog velikog broja turista, pogotovo leti, dešava se da dođe do gomilanja smeća, koje osim što naružuje izgled, zagađuje i prirodu. Neogovorni građani neretko pale vatru za roštilj na mestima gde je to zabranjeno, a bolja infrastruktura i putevi koji vode do vikendica, kao i više parking mesta za izletnike sigurno bi doprineli još boljem ugođaju i sigurnosti posetilaca.