Aleksa Savić - najveći prokupački dobrotvor koji je svojim delima zadužio sve generacije u Toplici

Pre 145 godina umro je doktor Aleksa Savić, jedan od najvećih prokupačkih dobrotvora koji je svojim delima zadužio sve generacije tog grada. Tim povodom Narodi muzej Toplice i Podružnica Srpskog lekarskog društva u Prokuplju organizuju promociju fototipskog izdanja knjige autora Novice Šaulića Lekar u službi svog naroda dr Aleksa Savić ministar narodnog zdravlja. Promocija se održava danas u 13 sati u holu Muzeja, a ulaz za sve zainteresovane je slobodan.

Iz prokupačke podružnice Lekarskog društva kažu da su novim štampanim izdanjem pomenute knjige želeli da još više približe i upoznaju sve građane Prokuplja i Topličkog kraja sa čovekom koji je mnogo zadužio u svim aspektima života, kako Prokuplje, tako i ceo Toplički kraj. Aleksa Savić, lekar i ministar; Foto: D. Ž.

Pred nama je knjiga lekara, političara, narodnog poslanika i ministra koji je bio sluga narodnih potreba. Ovo je knjiga o čoveku koji je bio potpuno predan radu za svoj narod, a njegova poslednja volja bila je u skladu sa dotašdanjim životom, testament kojim je najveći deo svoje imovine ostavio upravo narodu. Zato je ova knjiga života potrebna svakom pojedincu da mu pokaže kako se radi i služi svojoj zemlji i narodu, potrebna društvu da bi osetilo značaj ljudi koji su snaga zemlje i koji smrću ostavljaju mesto bez zamene - kažu o knjizi iz lekarskog društva.

Dodaju da je Srbija imala dosta dobrih lekara u svojoj istoriji, pogotovo u oslobodilačkim ratovima 1912. do1918. godine, ali po njima Aleksa Savić je jedan od najboljih, jer njegova dela i njegova životna priča govore da nikada nije bio karijerista i da je pre svega voleo da pomaže ljudima u svakom smislu ne samo kao lekar već i kao čovek.

Aleksa rođen u Užicu, sa 26 godine došao u Prokuplje

Aleksa Savić je rođen 9. marta 1878. godine u Užicu u bogatoj porodici užičkog pekara, kafedžije i vlasnika hana Milana Savića koji je došao u Užice iz plemena Drobnjaka u Crnoj Gori.

Gimnaziju je počeo u Užicu, a završio u Beogradu. U Užicu, se prilikom školovanja razboleo od trbušnog tifusa, što je kasnije ostavilo traga na njegovo zdravlje, a i pre toga je kao dete preležao zapaljenje plućne maramice. Medicinski fakultet završio je u Gracu 23. aprila 1903. i po povratku u Srbiju, nakon završenog fakulteta, odslužio je vojni rok u Drinskoj bolničarskoj četi u Valjevu, a posle vojske stažirao je šest meseci na Ginekološko-akušerskom odeljenju Opšte državne bolnice u Beogradu - podseća Darko Žarić, istoričar.

Ukazom Ministarstva unutrašnjih dela Sanitetskog odeljenja od 1904. godine postavljen je za lekara u prokupačkom srezu, gde je tada radio kao okružni fizikus i upravnik male bolnice dr Dimitrije Micić.

Aleksa je odmah na početku dokazao svojim radom da će biti od velike pomoći jer je zavoleo terenski rad po selima Topličkog okruga. Spomenik Aleksi Saviću u krugu prokupačke Bolnice; Foto: D. Ž.

Njegov rad po selima je nekada bio dosta težak. Kada je došla zima 1904. godine, lekar Aleksa Savić, otišao je u selo Prolom, gde je tada izbila epidemija velikih boginja. Savić je kod jednog bolesnika, Stevana Džinovića, dijagnostikovao ileus i radi operacije ga uputio za Niš. Kako bolesnikova porodica nije mogla da plati troškove prevoza, Savić ga je sam platio - dodaje Žarić podatke iz istorije tog lekara.

Savić je suzbijao uspešno kožne bolesti kod male dece na selu, ujedno obučavajući majke da čuvaju decu od tih bolesti na pravilan način, imao je svake godine oko 1.500 odojčadi koje je morao da obilazi, a vršio je i preglede školske dece u svim školama Topličkog okruga i inicirao osnivanje đačkih kujni, školskih kupatila i drugih korisnih ustanova.

Bio učesnik ratova 1912-1918. godine

Aleksa se pored ostalih učenih ljudi u Prokuplju družio i sa vojvodom Živojinom Mišićem koji je nakon penzionisanja 1914. godine boravio u Prokuplju.

Među Savićevim hartijama pronađena su dva pisma vojvode Živojina Mišića iz kojih se vidi koliko su bili bliski. Jedno od njih je vojvodino pismo iz Beograda, a drugo iz Kana 1919. godine. Pisma svedoče o prijateljstvu koje je trajalo sve do Vojvodine smrti 1921. godine.

Aleksa je bio učesnik oslobodilačkih ratova Srbije 1912-1918. godine, a na izborima 1927. godine izabran je za poslanika i kasnije tokom formiranja vlade imenovan za ministra narodnog zdravlja.

Kao ministar i lekar nije zaboravio Prokuplje

Kao lekar i ministar, Savić je znao šta je najpotrebnije Prokuplju, zdrava pijaća voda iz čistog vodovoda, nova i čistija i većeg kapaciteta bolnica, škola koja školuje buduće stručnjake u poljoprivredi jer su ljudi u Toplici uglavnom bili poljoprivrednici.

U kulturnom i higijenskom radu u Prokuplju najviše se u njegovoj istoriji uradilo u vreme kada je Aleksa Savić bio poslanik i ministar. U tom periodu Prokuplje je počelo izgradnju zgrade poljoprivredne škole, savremene bolnice, vodovoda, javnog kupatila kao i brojnih seoskih česama. Zalagao se za bolje higijenske uslove u Toplici pa je obezbedio sredstva za izgradnju bolnice sa 80 ležaja i 14 kupatila u Prokuplju, koja je završena 1929. godine - tvrdi istoričar Žarić.

Izgradnja vodovoda u Prokuplju započeta je Savićevim zalaganjem u jesen 1926. godine, a koji je završen 1932. godine, a vrednost tog projekta koji je uradio inženjer Aleksandra Jefremova bila je 59.500 tadašnjih dinara.

U Prokuplju je tada po pospisu kojih iz 1921. godine bilo 5.393, dok je 1930. godine popisano 6.097 stanovnika.

Interesantan je i podatak da je na njegovo insistiranje i uz njegovu pomoć izgrađeno 58 česmi u Topličkim selima, čime je obezbedio snadbevanje stanovništva pijaćom vodom čiji je kvalitet tada kontrolisao Higijenski Zavod u Nišu.

Aleksa je preminuo 1928. godine u Nišu, a od strane kralja Aleksandra Karađorđevića odlikovan je posmrtno sa Lentom Svetog Save 1. stepena.

Pre smrti testamentom u sudu zaostavštinu poklonio Prokuplju

Pre nego što je umro, testamentom pred sudijom prokupačkog suda zaveštao je gradu Prokuplju, 400.000 tadašnjih dinara za izgradnju sanatorijuma na brdu Hisar za oporavak bolesnika, a po njegovoj ličnoj želji sahranjen je na istom brdu u grobnici. Nije do kraja ispoštovana njegova želja jer na Hisaru u toj zgradi nikada nije bio sanatorijum, već je uvek bio restoran koji je poznat u narodu kao ,"Savićevac".

Po Savićevoj želji, projekat zgrade je izradio arhitekta Dragutin Maslać, inspektor Ministarstva građevina. Njegovu grobnicu i danas posećuju turisti, učenici i drugi posetici brda Hisar. Medicinska škola u Prokuplju nosi naziv velikog lekara; Foto: Lj. M.

Gradska bolnica u Prokuplju nosi njegovo ime od februara 2012. godine odlukom Upravnog odbora bolnice, dok je Medicinska škola u tom gradu dobila naziv "dr Aleksa Savić" 1990. godine.

U krugu prokupačke bolnice 2009. godine podignut je prvi spomenik ovom lekaru, bronzani reljef uradio je poznati srpski i prokupački vajar Dragan Drobnjak.