Arheolozi otkrili ranohrišćansku nekropolu, a bivši načelnik Uprave u Nišu niz pritisaka i razlog svoje smene

Za parcelu u Jagodin mali na kojoj se sprovode arheološka istraživanja pre planirane izgradnje višespratnice, a na kojoj je otkrivena ranohrišćanska nekropola sa preko 100 značajnih grobova, izdati su lokacijski uslovi i pre samog ispitivanja terena, tvrdi bivši načelnik Uprave za građevinarstvo Miroljub Stanković. On svedoči i da je, usled odbijanja da takav dokument potpiše zbog uverenja da je lokalitet izuzetno značajan, trpeo pritiske investitora i čelnika Grada, što je rezultiralo njegovom smenom.

Na oko 500 kvadratnih metara, gde se od 17. avgusta vrše arheološka ispitivanja radi prikupljanja podataka za propisivanje uslova za zaštitu arheološkog nasleđa u postupku planirane izgradnje, pronađena je ranohrišćanska nekropola sa preko 100 grobova, od kojih je 13 zidanih i pet pravih grobnica koje datiraju iz 4. i 5. veka.

Kako prostor Jagodin male važi za arheološki lokalitet i glavnu gradsku nekropolu Naisusa, početkom godine došlo do promene pravnog statusa lokaliteta, pa je tako pre početka izgradnje neophodno sprovesti arheološka istraživanja, kako bi se propisali uslovi za izgradnju, odnosno da li i pod kojim uslovima radove može da izvede niška firma „Vrh gradnja“.

Da će lokalitet biti narušen i pored fascinantnih otkrića niških arheologa, kao i da je investitor na dobrom putu da podigne višespratnicu na tom mestu, upozorava prethodni načelnik Uprave za građevinarstvo Miroljub Stanković.

On tvrdi da je 2021. godine Komisija za planove Grada Niša, i pored toga što je je još 2012. godine u planu regulacije Gradske opštine Pantelej lokalitet prepoznat kao vredno arheološko nalazište, to zanemarila i overila urbanistički projekat investitoru, na osnovu koga su izdati i lokacijski uslovi pre samog ispitivanja terena.

Ističe da procedura nije takva, a kako je odbio da takav dokument potpiše, nakon više pritisaka je, tvrdi, smenjen.

Bio sam načelnik Uprave za građevinsrstvo i tom prilikom, par meseci sam imao pritisak od ljudi iz Grada i investitora, da izdam lokacijske uslove pre arheoloških istraživanja, a kada se izdaju lokacijski uslovi po automatizmu se izdaje i građeinska dozvola. Ja sam tada konstatovao da za tu lokaciju nisu izvršena arheološka istraživanja i da je pre godinu dana Komisija overila urbanstički projekat za 2 podzemne etaže, prizemlje i 5 spratova. Odbijao sam da potpišem i na kraju sam smenjen – kaže Stanković.

Tvrdi da su nakon toga investitoru izdati lokacijski uslovi, kojima je omugućena izgradnja, čim se ispitivanja završe, bez obzira o kakvom otkriću se radi.

Potencijalna odluka o premeštanju grobnica zarad izgradnje će, prema Stankovićevim rečima, uništiti najraniju i najznačajniju zaostavštinu ranohrišćanskog vremena i cara Konstantina, koji je hrišćanstvo izjednačio sa ostalim religijama u Rimskom carstvu.

Nemate grobove i grobnice iz prvog, drugog i trećeg veka, jer je hrišćanstvo bilo zabranjeno i ljudi su se tajno sahranjivani. Tek je Milanskim ediktom omogućeno sahranjivanje hrišćana i među prvim grobnicama iz tog vremena su upravo te u Jagodin mali, dakle radi se o izuzetnom značajnom nalazištu – rekao je Stanković.

---

Malo vremena za ispitivanje terena

Na značaj lokaliteta ukazuje i arheolog Aleksandar Aleksić koji sprovodi kampanju istraživanja terena koja traje do kraja nedelje. Ističe da je pored otkrivenih grobova iz 4. i 5. veka ustanovljeno više nivoa sahranjivanja, te vremenski nije moguće u potpunosti ispitati teren s obzirom da je cilj samo procena situacije i stepena očuvanosti na samoj parceli, pre planirane izgradnje.

Ovaj arheološki lokalitet je glavna gradska nekropola Antičkog Naisusa, zapravo svi nalazi koje smo otkrili nam pružaju sliku kako su zapravo izgledale nekropole antičkih Nišlija, možemo da imamo uvid u njihove pogrbne običaje i na osnovnu daljih antropoloških istraživanja, videće se starosna struktura, osnovni i demografski podaci o stanovnicima Naisusa. – objašnjava Aleksić.

O tome da li je investititoru izdata dozvola, kao i kolika je verovatnoća da stekne uslove za izgradnju, rekao je da ne zna, jer to ne zavisi samo od Zavoda za zaštitu spomenika. Ipak, poučeni prethodnim iskustvima i na osnovu istraživanja o procentu uništenja arheoloških lokaliteta, inicirali su da se pre mašina, na terenu nađu arheolozi.

Do sada su uvek prvo ulazile građevinske mašine da grade i kada otkriju, onda se obustavljaju radovi i onda nastaje čitav problem. Pošto smo mi početkom godine skupili sve raspoložive podatke i izračunali da je procenat uništenja 92%, promenili smo pravni status samog lokaliteta – rekao je Aleksić.

Da li će investitor otpočeti gradnju za sada je neizvesno, a šta o navedenim tvrdnjama kažu iz firme „Vrh gradnja“, nismo uspeli da saznamo, jer su odbili razgovor sa novinarkom Južnih vesti, dok glavna gradska urbanistkinja Tanja Obradović, kao i sadašnja načelnica Uprave za izgradnju Marina Malbaša nisu odgovorile na poziv redakcije.