Bogata tradicija Niša smeštena u 90 godina rada Narodnog muzeja

Od praistorije, preko antičkog perioda, srednjeg veka i osmanske ere do herojske epopeje oslobodilačkih i svetskih ratova, važnost arheologije i istorije prepoznavali su zaljubljenici u starine, koji su pre 90 godina darivanjem tih predmeta omogućili nastanak niškog Narodnog muzeja, koji je nedavno i izložio te predmete kako bi se zahvalio svojim sugrađanima koji su pomogli njegovo osnivanje.

Izloženi predmeti prispeli u Muzej su pokloni i darovi mnogih ljudi od osnivanja do današnjih dana, kaže istoričarka i viši kustos Muzeja Bojana Milenković. Ona kaže da je Niš jedan od gradova koji se može podičiti svojom dugom istorijom i da je Niš uvek je bio na raskršću puteva i civilizacija.

Svaki narod, po njoj, ostavio je svoje tragove na ovim prostorima.

Vredni entuzijasti prikupljali su, čuvali i predstavljali arheološko i istorijsko blago Niša i okoline. Privatne kolekcije osnivača koje su bile osnova svih zbirki muzeja činili su predmeti pronađeni na raznim antičkim i praistorijskim lokalitetima u Nišu i okolini do kojih su dolazili sporadičnim istraživanjima i iskopavanjima – kaže Milenkovićeva.

Među prvim predmetima su praistorijski artefakti sa lokaliteta Bubanj i Humska čuka, koje je muzeju poklonio Adam Oršić Slavetić, koji je prema njenim rečima i bio prvi kustos Muzeja.

Istoričarka pominje i nalaze iz Brzog Broda i Jagodin male, kao i numizmatičku zbirku starog antičkog novca, ali i veliku etnološku kolekciju nošnji i predmeta iz svakodnevnog života sa kraja 19. veka.

Dakle, predmeti su bili stari, vredni, a potreba za njihovim čuvanjem dovela je do stvaranja institucije koja će brinuti o kulturnom nasleđu na teritoriji Moravske banovine, te je 1933. godine, inicijativom i zalaganjem uglednih građana Niša i uz veliku podršku i pomoć gradskih vlasti formirano Muzejsko društvo, a zatim i sam Muzej – kaže istoričarka.

---

Epohe Muzija

Govoreći o etapama u 90 godina dugoj istoriji Narodnog muzeja, Milenković kaže da je prvu etapu činilo formiranje i nastanak zbirki, za koji su zaslužni osnivači Muzeja i njihove privatne kolekcije, kao i entuzijazam ljudi iz Niša, ali i sa čitave teritorije Moravske banovine.

Na prvoj muzejskoj postavci u kući Hristodulovih bila je i zbirka umetničkih slika, kao i veliki broj predmeta iz zbirke starinskog oružja iz perioda osmanske vlasti.

Kuća Hristodulovih predstavljala je jedan od najreprezentativnijih objekata orijentalnog Niša, kaže Milenkovićeva i dodaje da je sagradio bogati i ugledni niški trgovac Hadži Đoka Todorović oko 1820. godine, a nasledio je njegov zet Nikola Hristodulu. Predstavljala je centar političkog, prosvetnog, kulturnog i verskog života u Nišu i konak Mihailu Obrenoviću na njegovom putu ka Carigradu.

Imajući u vidu istorijski značaj ove kuće, kaže Bojana Milenković, članovi uprave Muzeja obratili su se 1933. Godine, unuku Nikole Hristodulua Anastasu sa molbom da kuću ustupi niškom Muzeju.

Osnivačma Muzeja smatraju se Aleksndar Nenadović, Borivoje Gojković, Borivoje Popović i Adam Oršić Slavetić. Prva postavka kratko vreme je bila u Učiteljskom domu, a od jeseni 1933, Muzej je svoj dom našao u kući Hristodulovih. U ovom prostoru Muzej ostaje do jeseni, tačnije do septembra meseca 1944. godine kada je u savezničkom bombardovanju kuća uništena, a oko dve trećine muzejskog fonda stradalo. Ovo je ujedno i kraj prvog, predratnog perioda u istoriji Muzeja – priča Milenkovićeva.

Nakon završetka Drugog svetskog rata Muzej je uspeo da ponovo konsoliduje svoje rad.

Muzej je bio smešten u zgradi Učiteljskog doma, zatim u kući u današnjoj Episkopskoj ulici, a od 1965. godine u zgradi Komunalne banke, u ulici Nikole Pašića u kojoj je i danas. Godine 1947. menja naziv u Narodni muzej. Otvaraju se Muzej NOB-a, Umetnička galerija u Sinagogi, a 1967. stalna postavka u nekadašnjem nacističkom logoru na Crvenom krstu čime su postavljeni okviri u kojima Narodni muzej Niš funkcioniše do današnjih dana – navodi istoričarka.

U narednim godinama Milenkovićeva kaže da će nastaviti svoju misiju prikupljanja, istraživanja, obrade, zaštite i prezentacije kulturnih dobara iz bogate istorije Niša, što je, prema njenim rečima, osnovni cilj postojanja Narodnog muzeja

Kakve će postavke biti predstavljene našim sugrađanima zavisi od, na prvom mestu, samih tema naših izložbi, a mi ćemo se svakako truditi, kao i do sada da budemo atraktivni, ali i stručni. Nadamo se da ćemo u skorijoj budućnosti imati čast i mogućnosti današim sugrađanima predstavimo sva blaga muzejskih depoa na stalnoj postavci u novoj i pravoj zgradi muzeja, a do tada ćemo se truditi da u postojećim kapacitetima predstavimo našu bogatu prošlost – zaključila je Milenkovićeva.

Prema njenim rečima, posetioci Muzeja imaju priliku da saznaju nešto novo o ratovanju, praznovanju, načinu oblačenja, rimskoj arhitekturi, praistorijskim ritualima, antičkim igračkama, srednjevekovnom kićenju, kao i mogućnost da tu priču ostave u nasleđe generacijama koje tek dolaze.