Caričin grad – rodni kraj Justinijana I i jedan od najznačajnijih vizantijskih gradova Balkana

Predodređen da postane sedište pretorije Ilirik, Caričin grad kod Lebana predstavljao je jedan od najstarijih i najznačajnijih vizantijskih gradova u ovom delu Balkana, a danas arheološki lokalitet od kulturnog značaja. Osnovao ga je Justinijan I iz želje da ovekoveči svoj rodni kraj. U toku su arheološki radovi, kao i radovi na izgradnji vizitorskog centra i popločavanja puta do samog antičkog grada, koji će, kako je najavljeno, biti završeni do 15. marta.

Podignut u prvoj polovini 6. veka u severozapadnom delu provincije Sredozemna Dakija, nedaleko od granice sa Dardanijom, Caričin grad zauzimao je površinu oko 8 hektara, te bio u funkciji zaštite javnih objekata i važnih državnih institucija, poput crkve i vojske.

Prema rečima kustosa leskovačkog Muzeja, koji je zadužen za Caričin grad, sagrađen je na uzduženoj i uzvišenoj steni, utvrđenoj sa tri prstena bedama, izgrađenih od kamena i opeke, koji su uokviravali tri celine, Akropolj, Gornji i Donji grad.

Grad je, prema zamislima cara, bio predodređen da postane sedište prefekta pretorije Ilirik i da kao nova prestonica dobije rang arhiepiskopije sa jurisdikcijom nad celom Dačkom dijecezom i provincijom Makedonijom II. Smatra se da ruševine Caričinog grada predstavljaju ostatke nekada značajnog regionalnog centra pod nazivom Justinijana Prima. Reč je o metropoli koju je podigao Justinian I sa željom ovekoveči rodni kraj – navode iz Muzeja.

Specifičan je zbog toga što su se na ulazu u grad nalazile bolnica i terma, a kako kustosi ističu razlog je higijena, jer je u tom periodu bila izražena epidemija kolere i kuge.

Takođe, ističu da su za epidimiju saznali preko uzoraka iz kanalizacije.

Terme su podignute prema antičkim uzorima, sa velikim prostorom za svlačenje. U vidu atrijuma krstaste osnove, gde su bile smeštene kade za hladnu vodu i manji pravougaoni prostor za pranje nogu.

Građevina se na istoku završavala velikom salom sa pravougaonim proširenjima sa hipokaustom, kažu iz Muzeja i dodaju da je sala bila podeljena dve prostorije, zapadnu za preznojavanje i istočnu sa toplom vodom, ispod koje se nalazila prostorija sa ložištem.

Atrijum je bio ukrašen podnim mozaikom sa predstavama raznih živoinja, paun, noj, ovca, srna, panter izvedenih u kvadratnim poljima, koja su bila oivičena pletenicama. Nasuprot tome, mozaici u tremovima bili su u vidu geometrijskih motiva – kažu kustosi.

Najrazvijeniju celinu Caričinog grada predstavljao je Gornji grad, koji je, kažu, bio branjen moćnim bedemima.

Znatnu ulogu u formiranju urbanističke strukture imao je pad terena koji je zahtevao terasasta rešenja prostora, kao i podizanje objekta u više nivoa. Oko trga, kao i duž ulica sa pokrivenim tremovima podignut je niz građevina kulturnog, upravnog, trgovačkog i javnog sadržaja. Velike kamene ploče pokivale su čitav prostor u čijem središtu se nalazila careva bronzana statua postavljena na stub – kažu iz Muzeja.

Unutar bedema nalazilo se 9 crkava, zbog čega se Caričin grad smatrao svetim mestom, kažu kustosi i dodaju da se Akropolj bio određen za sakralni prostor i sedište episkopije, kojom je upravljao episkop Jovan.

Episkopska bazilika spada, kako je rečeno, u prve objekte pronađene prilikom prvih iskopavanja Caričinog grada 1912. godine, a pronađena je i krstionica u obliku krsta, koja je otkopana 25 godina kasnije.

Svako ko dođe da se krsti morao je da uđe duboko u krst. Trenutno nije otvoren za posetioce, ali uskoro će moći da se vidi sve, čak i podni mozaici. Cisterna za vodu i dan danas postoji i tu su sada nalaze japanski šarani – kažu kustosi.

Prema rečima kustosa arheološka istraživanja se i dalje rade u Caričinom gradu, nakon kojih će posetioci moći da vide kako je izgledala Justinijanova zadužbina koja je početkom 7. veka napuštena usled upada Slovena.

Pretpostavlja se da je izgradnja Caričinog grada započeta 527. godine dolaskom Justinijana na vlast, a da je grad bio naseljen već 535. godine.

---

Za vizitorski centar „Teodora“ izdvojeno 166,5 miliona dinara

Nakon što je Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture odobrilo projekat ”Centar za posetioce” u okviru lokaliteta Caričin grad, raspisan je tender koji obuhvata građevinske radove, radove na vodovodu i kanalizaciji, spoljno uređenje, zaštitu od požara i gradnju parkinga, a čija je ukupna vrednost 166,5 miliona dinara.

Na tenderu koji je bio otvoren do 5. juna najbolju ponudu dala je firma Eurolux CO DOO iz Beograda , a nakon rekonstrukcije vizitorskog centra ”Teodora”, on će imati i fontanu i amfitetatar, ali i najsavremeniju opremu uz pomoću koje će svi posetioci moći detaljno da se upoznaju sa lokalitetom koji datira još iz 6. veka.

Iz leskovačkog muzeja ističu da će radovi biti završeni do 15. marta, kada će posetioci moći da vide i kako je 3D rekonstrukciju Caričinog grada i kako je rodni kraj Justinijana I nekada izgledao.