Dobrovoljno udruživanje opština kao šansa za povećanje njihovih kapaciteta

Problem centralizacije, neravnomernog ekonomskog razvoja, kao i manjka kapaciteta kada je reč o administraciji, Francuska je rešila uvođenjem aglomeracija, objašnjava potpredsednik jedne od njih Stefan Mokler. Udruživanje malih opština, pogotovu onih siromašnijih na jugu Srbije, omogućilo bi im i učestvovanje u velikim projektima, za koje same nemaju kapacitete.

Reč je o udruživanju opština na dobrovoljnoj bazi, koje onda ravnomerno dele prihode, ali i administraciju i usluge koje pružaju građanima, objašnjava Mokler, potpredsednik Velikog Daksa, što samo povlači i zajedničko korišćenje različitih resursa.

Aglomeracije služe da pružaju ljudima veće usluge na većoj teritoriji, sa racionalizacijom troškova za pružanje usluga. Velika razlika je omogućila da službe koje su postojale za veliki grad mogu da se šire i da pokrivaju potrebe cele aglomeracije i za male opštine, pa tako recimo imamo službu za pomoć u kućama, da li ste u gradu, u centru ili u najudaljenijem delu, tarifa je ista – priča Mokler.

Kao još jednu prednost ovakvog vida udruživanja potpredsednik Daksa izdvaja i ukidanje takmičarskog duha, koji je ranije bio i te kako rasprostranjen među opštinama. Sada, kako porez ide u kasu ”virtuelnog grada”, ne gleda svaka mala opština da industrijalce dovede upravo na svoju teritoriju, već se oni šalju u ruralna područja, što omogućava razvoj svake zone ekonomske aktivnosti.

Aglomeracije smanjuju centralizaciju i omogućavaju da ne budete u takmičarskom duhu, da se centar bori protiv periferije. Ranije su porezi koje plaćaju firme išli u lokalnu samoupravu na čijoj se teritoriji nalazila. Postojalo je takmičenje onda između različitih lokalnih samouprava, jer želiš da investitor bude na tvojoj teritoriji, da bi mogao da dobijaš prihode od poreza – objašnjava Mokler.

Potpredsednik ove francuske aglomeracije bio je u poseti Niškoj Banji, a predsednik ove niške Opštine Dejan Jovanović naglašava da bi od udruživanja opštine u Srbiji imale višestruku korist. Aglomeracije su prednost, jer sem autonomne pokrajine Vojvodine, kaže Jovanović, u Srbiji ne postoji srednji nivo vlasti.

U slučaju velikih projekata za koje treba konkurisati, male opštine nemaju administrativne kapacitete ni da konkurišu, ni da ih realizuju. Aglomeracije su dobro rešenje srednjeg nivoa vlasti, jer su na dobrovoljnoj bazi, opštine nalaze između sebe neki zajednički sadržalac oko koga se udružuju – priča Jovanović.

Zajednički sadržalac je nešto nepromenljivo, objašnjava Jovanović, to bi recimo mogla da bude Stara planina, a da onda opštine realizuju projekte vezane za nju.

Ipak, tu je i faktor finansiranja aglomeracija, jer je nerealno očekivati, smatra Jovanović, da se male, pretežno siromašne opštine na jugu Srbije same finansiraju. Zato bi u tom slučaju bila potrebna i pomoć države, da izvorne prihode opština ostavi neokrnjene, a da im prebaci neki deo prihoda, poput poreza na zarade.

Decentralizacija zbog boljeg razumevanja potreba stanovnika

Upravo tako je i u Francuskoj, objašnjava počasni konzul ove zemlje u Nišu Saša Miljković, gde i zajednice aglomeracija i zajednice opština, koje su dva vida udruživanja, imaju sopstvene poreze. Imaju propisana obavezna i dodatna zaduženja, kao i ona koja lokalne sampouprave prenesu na njih.

Zajednica aglomeracije ima obavezne nadležnosti prostorno planiranje, ekonomski razvoj, socijalna ravnoteža stanovanja i drugo i fakultativne nadležnosti gde se biraju tri među sledećim: putevi, čistoća, voda, životna sredina, kulturni i sportski objekti, socijalne aktivnosti – pojašnjava ovaj sistem Miljković.

Kako je ovo srednji nivo vlasti, decentralizaciji doprinosi jer razume potrebe svojih stanovnika, smatra Miljković, znatno bolje od države.

Postojanje izvora finansiranja zajednički identifikovanih i pripremljenih projekata, uz sufinansiranje države, pretpostavlja prirodnu zainteresovanost za njihovo potpuno i dinamično sprovođenje, naspram onih projektima finansiranih iz centralnog nivoa, koji nemaju te osobine – priča Miljković.

Inače, aglomeracije u Francuskoj, prema istraživanju Udruženja gradonačelnika velikih gradova Francuske predstavljaju značajan deo bruto domaćeg proizvoda (BDP-a). Gotovo 50 % stvaranja bogatstva vrši se na teritoriji velikih aglomeracija.