Selo Krajkovac kraj Niša – čuvar tradicije od Nemanjića do NOB-a

Manastir Sveti Jovan i statua partizana Nikodija Stojanovića Tatka svedoče o istoriji sela Krajkovac, ali i slozi koja vlada među meštanima i koji u istom danu – 7. jula, obeležavaju slavu, ali se sećaju i partizana koji su u Drugom svetskom radu dali život za slobodu ovog kraja. Ono po čemu ga mnogi znaju je čuveno Krajkovačko jezero.

Smešteno na obroncima Malog Jastrepca, selo Krajkovac poslednje je u nizu sela merošinske opštine. Blizina planine ocrtala je karakter stanovnika ovog mesta, a svojevremeno je stočarstvo bila osnovna grana kojom su se ljudi u selu bavili.

Veliki izvor prihoda i glavni izvor egzistencije Krajkovčanima je oduvek bila planina Jastrebac. Prikupljanje šumskih plodova, branje pečuraka, seča šume bile su primarne aktivnosti velikog broja ljudi – stoji na sajtu jednog od retkih sela koje ima prezentaciju na Internetu.

Ipak, ono što najbolje opisuje ovo selo je priča o sabornosti koju pokazuju starosedeoci, ali i oni koji su se u prethodnim vekovima na to mesto naselili sa Kosova, iz Crne Gore i sa severne strane Velikog Jastrepca.

---

Manastir Sveti Jovan – teze o slozi, legendama i tradiciji

Skriveni u srcu šume, nadomak zaseoka Sibovac, nedaleko od nekadašnje granice Kneževine Srbije i Osmanskog carstva, ostaci Manastira svetog Jovana pravi su dragulj nasleđa i kulturnog identiteta Srbije.

Po sajedinjenju oslobođenih krajeva nakon 1878. Krajkovac je iznova naseljen stanovništvom iz Srbije i Crne Gore, pa se ovaj kraj u kulturološkom smislu dizao iz pepela zaboravljene istorije.

Među stanovništvom, manastirište je poznato pod nazivom “Zidina“ što aludira na zidine starog manastira koje su pronađene tokom istraživanja ovog kraja 1924. godine. Ikonostas na oltaru izrađen je početkom XXI veka

Stariji stanovnici sela sećaju se da se među iskopinama, početkom dvadesetog veka mogao naći i spaljeni raž koji je opstao vekovima.

Sećam se da smo kao deca išli gore i da su stariji vadili ploče starog manastira. Ploče su posle korišćene za patosanje druge seoske crkve koja je podignuta na inicijativu Božidara Milojevića, Sotira Jevtića, Đorđa Antića i Đorđa Stanojevića – svedoči meštanin Zoran Marković.

Na ovom mestu krajem XIX veka sazidana je crkva, koja je tokom dvadesetog veka gotovo potpuno propala.

Nažalost, o istoriji manastira koji predstavlja jedino manastirište na prostoru Dobriča, malo je pisanih tragova. Reč je o manastiru koji je, po svedočenjima Tihomira Tanasijevića, bio centar kulture, trgovine i obrazovanja ovih krajeva tokom XIII veka. Prema predanju koje se prenosi sa generacije na generaciju, u manastiru je nekada živelo 12 kaluđera koji su bili narodni učitelji i prosvetitelji.

---

Legende i zmije

Brojne su još legende i sećanja o manastirištu, počev od onih da je tokom povlačenja kaluđera, u manastirski bunar zakopano veliko zvono, o kome i danas sa mističnim pretpostavkama govori stanovništvo ovog kraja.

Prekoputa crkvene porte, na izvoru pitke, a po verovanju i lekovite vode, nalazi se viševekovno drvo graba koje je nemi svedok kulture i nasleđa ovog kraja. Verovanja još kažu da čitavo bogatstvo čuvaju zmije koje se istina ovde dosta često mogu sresti.

Zaslugom meštana, uz neskriveni entuzijazam Zlatka Milojevića i drugih meštana sela, crkva je potpuno obnovljena u prvoj deceniji XXI veka, a od stare crkve je sačuvan jedino oltar.

---

Tatkova zemunica i jezero nadomak sela

Veštački akumulirano jezero koje je nastalo 1986. izgradnjom brane na Krajkovačkoj reci, danas je autentični planinski dragulj.

Nalazi se na jugozapadnim padinama planine Mali Jastrebac, a u njega se ulivaju Krajkovačka reka i Krivajski potok. Iako je kupanje u njemu formalno zabranjeno, neretko se tokom leta brojni posetioci u njemu rashlađuju, tu kampuju ili pecaju.

Naše su oči, u ovoj tami, za Suncem ugasle…Neprijatelju svoje živote nismo predali. Njemu smo ostavili prkos, mržnju i prokletstvo. Za vas smo umirali željni da vaše oči večno gledaju u Sunce. Siđite sa partizanskog Jastrepca i pod suncem slobode, ponesite u skromno uzdarje naša imena – reči su koje uklesane u spomen tabli, ukopane ispod zemlje, sećaju na događaj kada su Jastrebački partizani, da ne bi potpali u neprijateljske ruke, izvršili samoubstvo.

Nakon što je Srpska državna straža pronašla zemunicu u kojoj se skrivalo desetak partizana, tela ubijenih izložena su na trgu u Prokuplju kako bi zastrašili narod.

Ipak, ovo mesto ostalo je u dubini šume kao opomena na okupaciju i bratoubilačke ratove, a nedaleko od zemunice u kojoj su se skrivali, vajar Aleksandar Šakić izradio je monumentalnu figuru Nikodija Stojanovića Tatka, učitelja i narodnog heroja, okruženog svojim palim drugovima.

I danas se Krajkovčani kada je 7. juli, okupljaju i kod zemunice, ali i kod manastira Svetog Jovana koji se praznuje baš na taj dan. Oba ta događaja – crkvena služba i pomeni partizana, govore o slozi u ovom selu i načinu da se ideološke razlike zanavek prevaziđu.