Vranje slavi 145 godina oslobođenja od Turaka

Rušen dva puta, bez ruke i puške, spomenik oslobodiocima Vranja iz 1878. godine, poznat kao “Čika Mita” već 120 godina čuva stražu na Trgu Republike, a Vranjanci se pod njegovim okriljem svakog 31. januara podsećaju istorijskih činjenica i oslobođenja od Osmanlija, proslavljajući ovaj datum kao jedan od najznačajnijih za grad.

Na današnji dan, pre 145 godina, ulaskom vojske na čelu sa majorom Radomirom Putnikom, okončano je skoro petovekovno ropstvo Vranjanaca, a upravo “Čika Mita” svadoči o rešenosti jednog naroda da se vrati u okrilje srpske države, gde je istorijski i pripadao.

Vranjanci su donacije za podizanje spomenika počeli da sakupljaju 1900. godine, a i sam general Belimarković, kog su proglasili za prvog počasnog građanina svog grada, priložio je tadašnjih 2.000 dinara.

Spomenik, sa isklesanim imenima svih dobrovoljaca, redova i starešina, podignut je 1903. godine i rad je beogradskog vajara Simeona Roksandića.

Koliko je poznato, “Čika Mita” nije posvećen konkretnom čoveku – on predstavlja srpskog vojnika, a ne zna se ni ko mu je dao ime.

Međutim, postoji i legenda prema kojoj je lik vojnika kog je Roksandić izvajao Vranjance podsećao na izvesnog Čika Mitu, koji je u to vreme služio vojsku u Vranju, pa su spomenik po njemu nazvali.

Bugarski okupatori su spomenik rušili dva puta, ali je opet obnavljan. U Drugom svetskom ratu su ga čak lancima vezali za tenk i porušili ga. “Čika Miti” je tada polomljena leva ruka u kojoj je držao pušku, ali su ga Vranjanci ostavili tako da podseća na bugarske zločine.

Osim spomenika “Čika Mita”, u Vranju ne postoji drugi spomenik posvećen tom istorijskom periodu.

Postoji spomen-ploča na ulazu u ulicu nazvanu po Belimarkoviću, a pre nekoliko godina je Ulica Peti Kongres preimenovana u Ulicu kralja Milana.

---

“Poštujući dela naših predaka, trasiramo put našim potomcima”

Na Dan grada, 31. januara, Vranjanci tradicionalno kraj spomenika oslobodiocima iz 1878. godine ostavljaju vence i cveće i podsećaju se istorijskih činjenica iz perioda oslobođenja od Turaka.

Gradonačelnik Vranja Slobodan Milenković podsetio je u svom govoru kako je Vranje nakon potpisivanja mirovnog sporazuma Rusko-turskog rata trebalo da postane deo Kneževine Bugarske, da viđeniji Vranjaci nisu pisali, tada knezu, Milanu Obrenoviću i tražili da se vranjsko područje pripoji Kneževini Srbiji.

Molimo te svetli gospodaru, da saopštiš našu želju moćnom imperatoru Rusije i umoliš ga, u naše ime, da nas ostavi pod tvojom upravom – pisalo je, između ostalog, u peticiji.

Slobodu u Vranju dočekalo je nešto više od 8.000 ljudi, a u bitkama za Vranje poginula su oko 122 srpska, ali i 630 turskih vojnika.

“Čika Mita” svedoči o nemerljivom doprinosu žitelja vranjskog kraja u oslobađanju vekovnih ognjišta. Delom u okviru jedinica Dobrovoljačkog korpusa, a delom i kroz brojne ustaničke akcije i pokrete koji su uticali na moral turske vojske. Žrtve naših predaka podsećaju nas i opominju, da se odbrana slobode, po pravilu plaća krvlju – rekao je Milenković.

Iskustvo nas uči da je potrebno dovoljno državničke mudrosti da sačuvamo fundament našeg kulturnog, istorijskog i nacionalnog identiteta, dodao je Milenković, citirajući Andrića koji je govori da samo neuki i nerazumni ljudi mogu da smtraju da je prošlost mrtva i neprolaznim zidom zauvek odvojena od sadašnjice.

Dragi prijatelji, poštujući dela naših hrabrih predaka, na taj način trasiramo put našim potomcima. Da se sećaju i pamte. Kako je rekao japanski poznati pisac “Naša stvarnost je beskrajna borba između onoga što se desilo i onoga što želimo da zapamtimo”. Zato mi naše heroje…pamtimo – zaključio je Milenković.

Komemorativni skup povodom Dana grada završen je polaganjem venaca i cveća nadležnih iz Grada, pripadnika vojske, policije, BIE, Udruženja potomaka ratnika, narodnih poslanika i delegacija gradova Velenje, Trebinje, istočno Novo Sarajevo i Kragujevac.

Parastos poginulim ratnicima služio je episkop vranjski Pahomije sa sveštenstvom, a u programu su učestvovali Mešoviti gradski hor uz pratnju orkestra Muzičke škole “Stevan Mokranjac” i glumac vranjskog teatra Marko Petričević.

Program obeležavanja Dana grada završava se večeras Svečanom akademijom i dodelom priznanja “31. januar”.