Ko su bili gradonačelnici kroz istoriju – Nišlije čekaju 63.

Od 1878. godine i oslobođenja od Turaka na čelu Niša bilo je 12 kmetova, 22 predsednika opštine varoši, 4 predsednika Gradskog poglavarstva, 2 predsednika Gradskog narodnooslobodlačkog odbora, 2 predsednika Narodnog odbora, 2 predsednika Gradskog veća, 13 predsednika Skupštine opštine i 5 gradonačelnika. Tokom tih godina u Nišu se gradilo i rušilo, stvaralo i preživljavalo, a 1903. Niš pamti i dvovlašče. Građani i građanke Niša su 2. juna na lokalnim izborima izabrale odbornike koji treba da izglasaju gradonačelnika, a čija će fotografija biti na zidu Gradske kuće – i dalje nije poznato.

Nakon oslobađanja od Turaka prvi kmet niške varoši bio je Dimitrije Mitko Kocić iz Liberalne stranke, koga je ukazom postavio knez Milan Obrenović, a na toj funkciji je bio godinu dana.

Nakon njega, funkciju kmeta obavljalo je još 11 viđenih građana, a samo je Petar Božović imao dva mandata (1881. i 1888. godine). Među poznatijim kmetovima je Nikola Kole Rašić koji je 1883. godine, posle dva meseca, podneo ostavku na funkciju kmeta.

Od 1890. godine na čelu Niša više nije kmet, već predsednik opštine varoši, a prvi je bio Vlastimir Stojanović. Prvi sa dva mandata bio je Vićentije Bešević, a nakon njega je predsednik bio Đorđe Genčić koji bio među glavnima u političkom delu organizacije Majskog prevrata, državnog udara i puča u kom su ubijeni kralj i kraljica Aleksandar i Draga Obrenović i oko 200 njihovih srodnika.

Todor Milovanović je prvi put postao predsednik opštine 894. godine, a potom je bio na čelu Niša od 1897. do 1900, od 1901. do 1903. i od 1905. do 1908. godine. Tokom njegove vladavine Niš je dobio mnogo, piše u knjizi Radivoja Petkovića Od kmeta do gradonačelnika.

Milovanović je postavio temelj privrednog razvoja Niša kroz industrijsku proizvodnju, 1898. godine omogućio donošenje odluke o gradnji hidrocentrale na Nišavi u Sićevu. U ovom periodu, izgrađena je i vojna zgrada Inženjerske kasarne u Nišu i Pasterov zavod. Omogućio je donošenje prvog Generalnog regulacionog plana koji je predviđao rekonstrukciju postojećih sokaka u široke i prave ulice. Radio je na unapređenju zdravstva, pa je 1908. godine izgrađen prvi objekat gradske bolnice u Nišu – piše.

---

Dva predsednika opštine 1903. godine – jednog izabrao narod, drugog Vlada

Odmah nakon Majskog prevrata Todor Milovanović je smenjen, a na mesto predsednika opštine novi predsednik srpske Vlade Jovan Avakumović postavio je Đorđa Jovanovića. Njega je posle mesec dana smenio Opštinski odbor i juna je izabran Lazar Jovanović koji je funkciju obavljao do 1. septembra.

Miloš P. Čupić je 3. septembra 1903. godine izabran za predsednika opštine, ali protiv sebe je imao Jovana Avakumovića. Čupić je podneo ostavku, ali je Opštinski odbor nije usvojio i on je nastavio da bude predsednik opštine.

Od oktobra 1903. godine dužnost predsednika opštine obavljao je i Vasa Jovanović koga je imenovao okružni načelnik po nalogu predsednika Vlade.

U Nišu je tada bilo dvovlašće – građani su protestovali protiv postavljenja Jovanovića, a koji su ranije izglasali Čupića.

Sve je razrešeno 1904. godine kada je za predsednika opštine izabran Nikola Uzunović koji je inicirao ideju o Nišu kao kulturnom centru juga. Niš je izabran za sedište Moravke banovine, a Uzunović se angažovao da fabrika duvana bude izgrađena u Nišu, a ne u Smederevu.

---

Od Prvog svetskog rata do Drugog svetskog rata

Prvi predsednik opštine Niša nakon Prvog svetskog rata bio je Petar Stanković koji je imao jednogodišnji mandat.

To mu je bio drugi jer je bio predsednik opštine i od 1913. do 1916. godine.

Prva komunistička opština je bila u Nišu i to zahvaljujući izborima 1920. godine kada je za predsednika opštine izabran Pavle Stojković – formiran je Gradski sanitetski savet, otvorena opštinska pekara sa jeftinijim hlebom, uveden je porez za bogate, napravljena berza rada i formirana Komisija za rešavanje socijalnih i ekomonskih problema u gradu.

Vlasti su zabranile rad niške opštine, a potom su na čelu bili Aleksandar Donković i Ljubomir Aranđelović.

Na izborima 1923. godine za predsednika opštine izabran je Dragiša Cvetković koji je u tri mandata (1923-1926, 1926-1929. i 1935-1936.) bio na čelu Niša.

U tom periodu ulice dobijaju novi izgled, umesto turske kaldrme ugrađuju se kamene kocke i grade brojne javne česme u gradu. Uspeo je da obezbedi velika finansijska sredstva za izgradnju značajnih objekata u Nišu. podignuto je Narodno pozorište, Ženska gimnazija, brojne osnovne škole, zgrada Ureda, Sanataorijum u Knez Selu, zgrada Berze rada, Komanda Vojske, Vodovod, hotel „Zelengora“ i kupatilo u Niškoj banji. Ovo je period razvoja insustrije u Nišu i turizma u Niškoj banji – piše u knjizi „Od kmeta do gradonačelnika“.

Tokom Drugog svetskog rata na čelu Niša bio je predsednik Gradskog poglavarstva Niša, tu funkciju su obavljali Đorđe Kocić, Petko Bukumirović, Bogdan Knežević i Jovan Čemerikić.

---

Posle Drugog svetskog rata do višestranačkih izbora

Za prvog predsednika Gradskog narodnooslobodliačkog odobra Niš izabran je Lazar Tomić tokom čijeg mandata su rešeni brojni problemi – stanovništvo je dobilo životne namirnice, raščišćene su ruševine i sahranjeni stradali nakon savezničkog bombardovanja, osposobljene su neke fabrike, stvoreni su uslovi za rad škola, zdravstvenih i kulturnih ustanova.

Prvi predsednik Narodnog odbora bio je Svetomir Šumarac čiji mandat bio od 1947. do 1952. godine, a 1955. godine na čelu Niša bio je Ivan Vučković kao predsednik Gradskog veća koga je nasledio Žarko Radičević (1955-1957.) koji je, potom, postao predsednik Skupštine Niša što je bila najvažnija funkcija u gradu.

Ivan Vučković je od 1958. do 1963. bio predsednik Skupštine i tokom njegovog mandata je obnovljen rad likovne kolonije u Sićevu, a inicirao je pravljenje Letnje pozornice na Tvrđavi i osnivanje dve važne manifestacije – Horske svečanosti i Filmski susreti.

Njega je na mestu predsednika Skupštine nasledio Žarko Radičević, a od 1963. do 1967. godine tu funkciju je vršio Ratko Mitić tokom čijeg mandata je podignut spomenik na Bubnju i otvorene su prve fiskulturne sale.

Nakon njega ovu funkciju su obavljali Miodrag Apostolović, Borivoje Dinić, Vladimir Petrović, Milibor Jovanović, Božidar Jocić, Dragoslav Pavlović i Života Živković.

---

Od 1992. godine 7 gradonačelnika i jedna gradonačelnica

Od prvih višestranačkih izbora nakon Drugog svetskog rata, dakle od 1992. godine, Niš je imao 7 gradonačelnika i jednu gradonačelnicu, a niko nije imao više od jednog mandata.

Predsednici Skupštine bili su Stojan Ranđelović, Zoran Živković i Goran Ćirić, a prvi gradonačelnik Niša bio je Smiljko Kostić, nakon kog su funkciju obavljali Miloš Simonović, Zoran Perišić, Darko Bulatović i Dragana Sotirovski.

Od poslednja četiri gradonačelnika, Miloš Simonović je bio član Demokratske stranke, dok naredna tri su predstavnici Srpske napredne stranke i njih nije bilo na izbornoj listi za ovogodišnje lokalne izbore u Nišu.

Simonović je, nakon mandata, napustio Demokratsku stranku i vratio se radu na Mašinskom fakultetu, Zoran Perišić je od 2020. godine v. d. direktora Univerzitetskog kliničkog centra Niš gde je nedavno dobio i produženje mandata iako ispunjava uslove za starosnu penziju. Bio je i odbornik Skupštine Niša u poslednjem sazivu.

Darko Bulatović se, nakon odlaska sa funkcije gradonačelnika, vratio u EPS, a izabran je za odbornika Skupštine Niša.

Njegova naslednica i prva žena na čelu Niša Dragana Sotirovski postala je gradonačelnica 21. avgusta 2020. godine, a njen skoro četvorogodišnji mandat obeležile su i razne afere – njen zet se nalazio na konačnoj listi za kupovinu socijalnih stanova, Agencija za sprečavanje korupcije je protiv nje pokrenula postupak jer je kasno prijavila potencijalni sukob interesa, sa predsednikom Skupštine Bobanom Džunićem nalazila se u predmetima niškog Prekršajnog suda, a sport u Nišu je doživeo veliki pad.

Gde će Dragana Sotirovski nakon što bude izabran novi gradonačelnik – još nije poznato.

A nije poznato ni ko će preuzeti ovu funkciju.