Od 2020. godine, kada je sagrađena spomen-česma u selu Potočić kod Prokuplja, svake godine se održava parastos nastradalima u Prvom, Drugom i ratu tokom NATO agresije 1999. godine, a ove godine sećanje na pretke koji su dali svoje živote za slobodu zemlje održaće se u četvrtak, 31. oktobra u 12 sati.
Proterivanjem nemačkih jedinica iz Niške Banje i Niša i spajanjem Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, Bugarske armije i sovjetskog vazduhoplovstva u centru Niša kod tadašnjeg hotela „Orijent“, sadašnjeg „Ambasadora“ zvanično je i konačno oslobođen Niš u Drugom svetskom ratu. Operacija oslobađanja Niša počela je 8. oktobra 1944. godine, ali je šest dana kasnije građani i oslobodioci proslavili konačnu slobodu, nakon tri godine, šest meseci i četiri dana nemačke i bugarske okupacije.
Pre tačno 80 godina, 14. septembra 1944. godine u podne, poslednjih 37 logoraša iz „Crvenog krsta“ u Nišu, kako prenosi priče preživelih logoraša istoričar i viši kustos Narodnog muzeja Nebojša Ozimić, izvedeno iz kruga, upućeno ka gradskom polju i ubijeno sa stražarskih kula. Ovaj datum se smatra danom kada je koncentracioni logor u Nišu, koji i danas podseća na užase Trećeg Rajha, prestao da funkcioniše.
Šetnjom od Logora Crveni krst do Trga kralja Milana, u Nišu je obeležen Dan pobede nad fašizmom, u znak sećanja na 9. maj 1945. godine, kada je Nacistička Nemačka potpisala kapitulaciju u Drugom svetskom ratu. U “Besmrtnom puku” učestvovali su i niški funckioneri, čime se na svojoj zvaničnoj stranici pohvalio Gradski odbor SNS.
Radnici sa železnice, iz Fabrike duvana, ali i građanstvo i svi koji nisu mogli ili želeli da prihvate pristupanje Trojnom paktu, tog 27. marta 1941. godine krenuli su iz svih delova grada ka centru Niša. Dok su Beogradu trajale demonstracije uz parole „Bolje rat nego pakt“ i „Bolje grob nego rob“, u Nišu su se vijorile zastave i bili održani zapaljivi govori kod Oficirskog doma, Sokolane i u drugim delovima grada, podseća Istorijski arhiv u Nišu.
Polaganjem venaca, u Bojniku je danas obeležen Dan sećanja na stradale civile u Bojniku u Drugom svetskom ratu. Prema rečima državnog sekretara Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Dejana Antića, 17. februar, datum kada je 1942. ubijeno 600 civila iz Bojnika i Dragovca, ove godine prvi put ulazi u državni kalendar važnih istorijskih događaja.
Prošle su 82 godine od kako se grupa od 147 logoraša zatočenih u koncetracionom nacističkom logoru na Crvenom krstu osmelila da krene ka putu slobode. U tome je uspelo njih 105, dok je 42 svoj život ostavilo na bodljikavim logorskim žicama. Ovaj dan, osim što nosi sećanja na stradanja i hrabrost, predstavlja i najveći propust nacista za vreme okupacije, kao i prvi uspešan beg u okupiranoj Evropi.
U izložbenom prostoru memorijalnog kompleksa logora „12. februar“ u petak, 13. oktobra od 18 sati biće otvorena izložba „Simboli stradanja: Srpski narod u Drugom svetskom ratu“ koju su priredili istoričari Muzeja žrtava genocida.
Polaganjem cveća na spomen-obeležje palim borcima u Narodnooslobodilačkom ratu od 1941. do 1945. godine, u Prokuplju je obeležen 9. oktobar, dan kada je grad oslobođen u Drugom svetskom ratu. Odata je počast herojskim Topličanima koji su hrabro stali u odbranu svoje zemlje i borili se za slobodu. Kako bi oslobodili svoje drugove, partizani iz Toplice su na današnji dan pre 82 godine organizovali oružani napad na Prokuplje, a taj napad bio je među prvim narodnim pobunama protiv nemačkih okupatora.
Nakon što se Niš uključio u martovske demonstracije i izrazio nezodovoljstvo zbog sklapanja saveza sa Nemcima, čemu je prethodio i vojni puč – 6. aprila 1941. godine u vidu bombi stigla je reakcija Hitlera na raskidanje protokola o pristupanju Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu. Već 8. aprila bombardovan je i Niš gde je nevino stradalo preko 400 Nišlija, a ranjeno oko 500. Ulazak nemačkih trupa u Niš obeležio je i bunt i prkos jugoslovenskog vojnika koji je usamljen pucao iz topa na Nemce.
Prošle su 82 godine od kako je zbog odluke Jugoslavije da pristupi Trojnom paktu, grupa oficira izvršila državni udar, zbacila Vladu, pohapsila ministre i maloletnom kralju Petru Drugom predala vlast. Građanstvo je taj čin pozdravilo masovnim demonstracijama širom zemlje, kojima su se priključile i Nišlije nezadovoljne zbog sklapanja saveza sa Nemcima. Martovske demonstracije bile su uvod u aprilski rat.
Potpuno zarastao u korov, zapušten i zaboravljen od svih, u ataru sela Pejkovac u opštini Žitorađa nalazi se grob ubijene heroine Drugog svetskog rata Katarine Bastić, tadašnje učiteljice po struci koju su 1944. godine ubili pripadnici ljotićevskog odreda pod komandom kapetana Zotovića.
Radionice i predavanja o Drugom svetskom ratu, projekcija dokumentarno-igranog filma pod nazivom „Srbija veća od straha: predavanje o tišini“, predavanje na temu „Krvavi oktobar 1941.“ samo su neke od aktivnosti koje prokupačka Osnovna škola „Nikodije Stojanović Tatko“ organizuje za svoje učenike sedmog i osmog razreda u okviru školskog projekta „Dani sećanja“.
Izložbom fotografija i dokumenata, radionicom za učenike, „Šetnjom sećanja“ i komemoracijom, u Pirotu će se obeležiti 80 godina od deportacije i progona Piroćanaca koji su do Drugog svetskog rata bili deo jevrejske zajednice u tom gradu.
Geneza komplikovanih srpsko-bugarskih odnosa pre bugarske okupacije Pirota u Drugom svetskom ratu tema je nove knjige u izdanju Istorijskog arhiva Pirot – „Pirot u Drugom svetskom ratu“, a koja je prvi deo planirane trilogije.
Po tradiciji, Vranjanci svakog 7. septembra već 78 godina slave slobodu za koju su se izborili u Drugom svetskom ratu, a koju je svojim životima platilo oko 1.000 boraca iz vranjskog kraja. U znak poštovanja prema oslobodiocima, već skoro četiri decenije, na današnji dan se venci i cveće ostavljaju na Spomenik revolucije kod Pedagaškog fakulteta koji kroz ženu sa detetom u naručju i ratnikom, koji jašu na konjima i sam simbolizuje slobodu.
Na Dan pobede nad nacizmom i fašizmom, šetnjom od Logora Crveni krst do Spomenika oslobodiocima na Trgu kralja Milana, obeležena je međunarodna manifestacija “Besmrtni puk” na kojoj su se među brojnim srpskim i ruskim zastavama mogle videti i one sa slovom “Z”, kao i simboli samoproglašene Donjecke narodne republike.
Drugi svetski rat u Evropi je završen 9. maja 1945. godine kapitulacijom Nemačke i od tada se obeležava kao Dan pobede. 9. maj se slavi i kao Dan Evrope, kao podsećanje na 1950. godinu i Šumanovu deklaraciju koji je bio prvi dokument na putu evropskog ujedinjenja.
27. januar izabran je za Međunarodni dan sećanja na žrtve Holokausta, kojih je prema zvaničnim procenama bilo oko 6 miliona, milion i po bilo dece. U periodu stradanja zatvarani su i u niškom logoru “Crveni krst”, ubijani na brdu Bubanj ili premeštani u logor Sajmište gde su gušeni gasom. Kraj Drugog svetskog rata niko od zarobljenih niških Jevreja nije dočekao.
U subotu od 18 sati u Centru za stručno usavršavanje u obrazovanju biće održana promocije istorijske publikacije ”Prošlost vredna pamćenja” u skolpu koje je štampan i strip ”Arapova, dolina krvi!”. Pored promocije, govoriće se i o stradanju Leskovčana u Drugom svetskom ratu i njihovom streljanju 1941. godine.
